Profesor Makosz: Gdzie, jak dużo i za ile eksportujemy nasze jabłka?

Pierwsze nasze jabłka eksportowano już około 100 lat temu do Rosji i Austrii. Były to niewielkie ilości, głównie odmiany Piękna z Boskoop. Eksport tych owoców rozwinął się dopiero po drugiej wojnie światowej.

Wielkość eksportu jabłek

Znaczący eksport zaczął się w latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku, wahał się od 31 do  86 tys. ton. Ciągle wzrastał, do rekordowej wielkości 224 tys. ton w 1986 roku. W następnej dekadzie lat wahał się od 120 do 350 tys. ton. W sezonach od 2001/02 do 2011/12, kiedy weszły w owocowanie drzewa w sadach karłowych, eksport był w granicach 210 - 802 tys. ton, średnio  437 tys. ton. Rekordowe wielkości eksportu jabłek osiągnięto  w sezonie 2012/13 około 1.262 tys. ton, a w następnym sezonie 1.112 tys. ton. W obu sezonach najwyższy na świecie. W kolejnych dwóch sezonach eksport wyniósł średnio 1.0 mln ton, z drugim miejscem na świecie, po Włochach. Od 2008 roku udział eksportowanych jabłek do całkowitego zbiory wynosił około 30 %, a do jabłek deserowych 60 %.

Wielkość eksportu była ściśle zależna od wysokości produkcji jabłek w kraju. Ponadto znaczące znaczenie miały duży popyt w krajach wschodniej Europy, a przede wszystkim niskie, konkurencyjne ceny na rynku międzynarodowym. Tylko przez jeden sezon, rosyjskie embargo na nasze jabłka, miało  istotny wpływ na wielkość eksportu.

Jakość jabłek i odmiany

Różne są wymagania jakościowe w krajach importujące jabłka. Jedne importują tylko jabłka bardzo wysokiej jakości, inne z dużą przewagą niskiej jakości. Do tych pierwszych zaliczają się kraje arabskie do drugich wschodniej Europy. Duże są różnice cen, między jabłkami odmiennej jakości, które dochodzą do 100 %. Naszym wielkim problemem jest oferta zbyt dużej ilości jabłek niskiej jakości, co ma wpływ na  poziom cen i opłacalność eksportu jabłek. Od początku naszego eksportu, najwięcej jabłek wysyłamy do krajów wschodniej Europy, z niskimi wymaganiami jakościowymi i zainteresowanymi naszymi jabłkami. Głównie dzięki rosyjskiemu embargu, powoli wzrasta produkcja jabłek wysokiej jakości, a w związku z tym eksport do krajów z wyższymi wymaganiami i cenami. Trzeba mocno podkreślić, że tylko przez wzrost podaży jabłek wysokiej jakości, można podnieść wielkość i opłacalność naszego eksportu jabłek.

Drugi problem o podobnym znaczeniu to odmiany. W obrocie międzynarodowym są odmiany jabłek o różnej wartości handlowej. Różnice cen także dochodzą do 100 %. Najwyższe są za większość odmian jednokolorowych. Do krajów arabskich można eksportować tylko jabłka koloru czerwonego o słodkim smaku, a do krajów wschodniej Europy prawie wszystkie odmiany dwukolorowe o różnym smaku, głównie  odmiany Idared. Takich jabłek jeszcze jest najwięcej w naszej produkcji i eksporcie. Szybki wzrost produkcji i eksportu odmian jednokolorowych, to kolejny warunek do zwiększenia eksportu, uzyskania wyższych cen i opłacalności.

Wielkość eksportu i ceny w wybranych krajach

Rynkiem zbytu naszych jabłek jest i będzie Europa, zwłaszcza wschodnia część kontynentu. W 1992 roku przy eksporcie 112 tys. ton, do krajów wschodniej Europy wyeksportowano 51 tys. ton, w tym do Rosji 49 tys.ton,43 %.  W  sezonach 2012/13 i 2013/14 (przed rosyjskim embargiem)  do krajów WNP, eksport jabłek wynosił średnio 900 tys. ton, 76 %, w tym do Rosji ponad 600 tys. ton – 57 %.Wtedy największymi odbiorcami innych krajów europejskich były Niemcy 33 % i Rumunia 13 %. W sezonach 2014/15 i 2015/16 , przy średnim eksporcie 1.000 tys. ton, kraje WNP przyjęły 472 tys. ton (47 %), pozostałe kraje europejskie około 500 tys. ton (50%), a pozaeuropejskie blisko 30 tys. ton (3.0%).

Poniższe liczby obrazują średnie wielkości eksportu i średnie ceny z dwóch ostatnich sezonów w 11 krajach.

Kraje                                           tys.ton                   eur/kg

Białoruś                                       356                         O.25

Niemcy                                          87                         0.22

Kazachstan                                    58                         0.30

Rumunia                                        58                        0.31

Litwa                                              54                        0.37                                                                                             

Ukraina                                          44                        0.31

Serbia                                            29                        0.24

Egipt                                              18                        0.34

Norwegia                                        6                        0.58

Indie                                               2                         0.61

Wysokie były ceny w Wielkiej Brytanii – 0.55 i w Grecji – 0.45, a w Emiratach Arabskich – 0.63 eur/kg.

Przy opracowaniu tego rozdziału, korzystałem z wyników opracowań Pań Bożeny Noseckiej i Anny Bugała z Zakładu Ekonomiki Ogrodnictwa Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej w Warszawie.

Ceny w granicach 0.22 - 0.32 można uznać jako niskie za nasze jabłka. Zastanawia mnie niska cena w Niemczech. Były to ceny, które ledwo pokrywały koszty produkcji  i przechowania, zwłaszcza w okresie wiosennym odmian dwukolorowych. Takie ceny uzyskano w 8 krajach z spośród 11 wyżej wymienionych, do których wyeksportowano około 700 tys.ton,70 % jabłek! Główne powody to wysoki udział jabłek niskiej jakości i dwukolorowych  odmian. Od wielu już lat średnia cena naszych eksportowanych jabłek wynosi 0.30 eur/kg, a włoskich wysokiej jakości i atrakcyjnych odmian 0.60 eur/kg.

Przyszłościowe możliwości eksportu jabłek   

Jesteśmy skazani na wysoki eksport jabłek. Jeśli chcemy utrzymać naszą wysoką pozycję w produkcji jabłek, eksport musi przekroczyć granicę 1.0 mln ton. Przy obecnym poziomie produkcyjności sadów z produkcją jabłek deserowych, wyposażeniu podmiotów eksportujące jabłka w nowoczesne chłodnie oraz urządzenia do sortowania i pakowania jabłek, dobrych kontaktach handlowych, a przede wszystkim przez niskie, konkurencyjne ceny, możemy mimo rosyjskiego embarga do eksportu przygotować co najmniej 1.2 mln ton jabłek deserowych. Na taką, a nawet większą ilość naszych  jabłek są potrzeby w różnych krajach świata. Warunek - lepsza jakość jabłek i więcej jednokolorowych odmian. Pewne jest, że będą wzrastały wymagania jakościowe jabłek i odmianowe. Pod tym względem wiele musi się zmienić w naszej produkcji i eksporcie jabłek. Mamy jeszcze duże braki w tym zakresie, których może nie być za kilka lat. Poza tym nadal będą kraje zainteresowane tańszymi jabłkami, w tym także polskimi. Lecz w mniejszych ilościach niż do tej pory. Moim zdaniem są podstawy do optymizmu dla dużej grupy producentów jabłek.

                                         
W najbliższych latach zmienią się kierunki eksportu jabłek. Większy będzie eksport do krajów północnej Afryki, arabskich i azjatyckich. Procentowy udział jabłek może wynieść: kraje wschodniej Europy 42 - 45, pozostałe kraje europejskie 45 - 48, a poza europejskie około 10. Po ewentualnym zniesieniu embarga na nasze jabłka przez rząd Federacji Rosji, większy może być eksport do krajów wschodniej Europy.

Prof. dr Eberhard Makosz

Towarzystwo Rozwoju Sadów Karłowych

Profesor zaprasza Czytelników do komentowania. W miarę możliwości ustosunkuje się do pytań.