Przy cenie 0,50 zł/kg za przemysł można pomyśleć nad uprawą sadów przemysłowych

Jabłka przemysłowe są głównie przerabiane na różne przetwory, część jest eksportowana lub ulega zniszczeniu. Najwięcej jabłek przerabia się na sok zagęszczony, do roku 2010 około 90%. Od kilku lat wzrasta produkcja soku naturalnego, cydru jabłkowego i różnych innych przetworów. Aktualnie na przerób tych przetworów zużywa się około 300 tys. ton jabłek (13%), po nieco wyższych cenach skupu, niż jabłek do produkcji soku zagęszczonego. W naszym kraju jabłka przemysłowe pozyskuje się z trzech różnych źródeł. Z sadów przydomowych, 10-15 %, odsort z jabłek deserowych, 25-30 % i około 60 % z sadów o niższej produkcyjności. Sady z średnimi plonami 20 - 25 ton/ha, z przewagą jabłek niskiej jakości i odmian o niższej wartości handlowej. Średnia powierzchnia sadu waha się od 2.5 do 5.0 hektarów. Zdecydowaną większość jabłek w tych sadach przerabia się na różne przetwory. Dlatego można je określić jako sady przemysłowe. Powierzchnia tych sadów wynosi około 100 tys. hektarów, z której zbiera się 1.5 do 2.0 mln ton jabłek, bardzo różnej jakości i wielu odmian. Produkowane są w około 30 000 gospodarstwach, w których jabłonie są jednym z kierunków produkcji wśród upraw rolnych. Wpływy finansowe z jabłek są dodatkowym źródłem dochodu. Od wielu lat nie opłacalne są ceny skupu jabłek, zwłaszcza wykorzystanych do produkcji soku zagęszczonego. 

Czym można wytłumaczyć tak wysoką produkcję po nieopłacalnych cenach przez około 30 000 producentów. Zdaniem wielu producentów, o takiej chęci decydują względy ekonomiczne. Jaki, moim zdaniem, może być wynik ekonomiczny w produkcji jabłek przemysłowych. Ze względu na niższe koszty pielęgnacji drzew, plony wahają się od 20 do 25 ton z hektara. Przy wykonaniu większości prac pielęgnacyjnych i zbioru jabłek przez członków rodziny, tylko same wydatki ( bez kosztów amortyzacji sadu i innych kosztów pośrednich) mogą się wahać od 0.20 - 0.25 zł/kg. Przy średniej cenie skupu 0.30 zł/kg nadwyżka nad takimi kosztami produkcji, może wynieść średnio 2 000 zł/ha. Może to być ważny dodatkowy dochód w małych gospodarstwach z nie opłacalnymi uprawami rolnymi. Przy cenie skupu poniżej 0.40 zł/kg i kosztach całkowitych nie opłacalna jest produkcja jabłek przemysłowych. Wyższy plon uzyskany przez większe nakłady na pielęgnację drzew, przy tych cenach skupu, nieznacznie poprawia wynik ekonomiczny. Dopiero przy cenach skupu powyżej 0.40 zł/kg (0.10 euro/kg), produkcja jabłek przemysłowych może być atrakcyjna z ekonomicznego punktu widzenia, ale tylko w sadach przemysłowych. Od wielu lat częstsze są ceny skupu poniżej 0.30 zł/kg. Dlatego większość producentów jabłek przemysłowych ponosi duże straty, zwłaszcza za jabłka przeznaczone do produkcji soku zagęszczonego. 

Warto zwrócić uwagę na różnice w produkcji jabłek przemysłowych między naszym krajem i krajami zachodniej Europy. My mamy jabłka także z sadów przemysłowych, tam tylko z odsortu jabłek deserowych. W produkcji jabłek przemysłowych ważną role odgrywają różnice cen skupu między jabłkami przemysłowymi i deserowymi. W krajach zachodniej Europy, ceny skupu za jabłka przemysłowe wahają się od 0.06 do 0,12 eur/kg, a jabłek deserowych od 0,.40 do 0.55 eur/kg. Przy takiej różnicy cen, produkcja jabłek przemysłowych nie ma żadnego znaczenia ekonomicznego. Inaczej jest w naszym kraju. Przy cenach skupu jabłek przemysłowych od 0.25 do 0.40 zł/kg i deserowych 0.80 do 1.20 zł/kg, produkcja jabłek przemysłowych może być atrakcyjna dla dużej grupy producentów, ale tylko w małych gospodarstwach, w których wpływy z produkcji jabłek są ważnym dodatkowym źródłem dochodu. Jest to główny powód wysokiej produkcji jabłek przemysłowych w naszym kraju. Inny powód, to możliwość zbytu wszystkich jabłek przemysłowych w zakładach przetwórstwa owocowego, działających w naszym kraju. 

Jaka może być sytuacja w produkcji jabłek przemysłowych w Polsce w najbliższych latach. 
W ostatnich 7 latach, powierzchnia sadów jabłoniowych wzrosła o 25 000 hektarów. Drzewa w tych sadach wchodzą w okres pełnego owocowania. W związku z tym zbiory jabłek mogą wzrosnąć o co najmniej 500 tys.ton, z 4.0 do 4.5 mln ton. Potrzeby na jabłka deserowe, które aktualnie się wahają od 1.6 - 1.7 mln ton, mogą wzrosnąć do poziomu 1.8 - 2.0 mln ton. Do zagospodarowania zostaje 2.5 - 2.7 mln ton jabłek różnej jakości i odmian. W tym jabłka deserowe, na które nie ma zbytu w kraju i zagranicą. Możliwe, że wzrośnie eksport tych jabłek. Przemysł przetwórczy będzie miał do dyspozycji około 2.5 mln ton tanich jabłek. Wzrośnie produkcja soku naturalnego, cydru jabłkowego i wiele innych różnych przetworów. W najbliższych latach potrzeby jabłek na te przetwory mogą wzrosnąć do co najmniej 500 tys.ton. Do produkcji soku zagęszczonego zostaje około 2.0 mln ton. Poziom cen skupu za te jabłka, głównie zależy od cen soku zagęszczonego na światowym rynku. Aktualna produkcja wystarczająco pokrywa potrzeby, tak też ma być w najbliższej przyszłości. W związku z tym, mogą nie wzrastać ceny soku zagęszczonego i jabłek przemysłowych. Można przypuszczać, że przy cenie poniżej 0.30 zł/kg, spadnie ich produkcja, przez likwidację części sadów przemysłowych lub przez zaniechanie pielęgnacji drzew. Chciałbym ponownie mocno podkreślić, tylko spadek produkcji takich jabłek, wpłynie na wzrost cen skupu i opłacalność. Chyba, że z nieprzewidzianych powodów, na świecie wzrosną potrzeby na sok zagęszczony i inne przetwory jabłkowe. 

Przetwórcy soku zagęszczonego proponują produkcję specjalnych odmian jabłek, które spełniają nowe wymagania tego przetworu. Specjalne sady jabłoniowe. Jeśli cena skupu za takie jakie jabłka przewyższy 0.50 zł/kg, warto się zastanowić nad rozwojem specjalnych sadów przemysłowych w naszym kraju. Na razie będziemy krajem z bardzo wysoką produkcją tanich jabłek przemysłowych. 

Prof. dr hab. Eberhard Makosz 
Towarzystwo Rozwoju Sadów Karłowych