Siatki przeciwgradowe – czy warto w nie inwestować?

Grad jest w stanie zniszczyć cały plon owoców w zaledwie kilka minut. Jego następstwa mogą być druzgocące dla gospodarstwa sadowniczego, ale niestety tego zjawiska nie da się przewidzieć. Można jednak ochronić się przed gradobiciem montując systemy siatek w całym sadzie lub przynajmniej w kwaterach z odmianami, których jabłka możemy najdrożej sprzedać.

siatki aaaDzięki takiemu rozwiązaniu chociaż częściowo można zabezpieczyć dochód, zagwarantować sobie zbiory owoców, aby zrealizować długoterminowe umowy z odbiorcami np. sieciami handlowymi. W wielu państwach na zachodzie Europy siatki są stawiane zawsze w kwaterach z odmianami klubowymi, które są szczególnie cenne.  Często sadowników ‘zmuszają’ do tego banki, udzielające kredytów producentom. Siatki mogą też być jedynym wyjściem w tych krajach, gdzie koszt ubezpieczenia upraw jest zbyt wysoki.

Siatki coraz popularniejsze
W ostatnich dziesięciu latach widać wyraźnie wzrost zainteresowania sadowników inwestycjami w ochronę przeciwgradową tego typu. Najwięcej sadów pod siatkami jest obecnie we francuskim rejonie Perlim (ok. 95% powierzchni) oraz w Styrii (Austria, 85% powierzchni). Od 2003 r. do 2012 r. we włoskim Trydencie przybyło powierzchni chronionych  siatkami z 25% do 45%, a w Południowym Tyrolu z ok. 8% do 30%. Nawet w Limburgii (Holandia), gdzie wciąż jeszcze stosunkowo niewiele upraw osłania się siatkami przeciwgradowymi, powierzchnia wzrosła z 1 do 15%. Zanim jednak sadownicy z Holandii i Niemiec przekonali się do stawiania konstrukcji z siatkami przeciwgradowymi powszechnie obawiano się, że spowodują one strat w plonach. Producenci uważali, że drzewa uzyskają pod osłoną mniej światła , co wpłynie na wielkość i i ilość owoców, a także na słabsze wybarwienie.

Wyniki doświadczeń
Punktem kulminacyjnym w Holandii był rok 2002, gdy gradobicie spowodowało tam uszkodzenia w 50% sadów. Sadownicy doszli do wniosku, że należy zaprzestać uprawy, albo budować konstrukcje z siatkami. Zaczęto więc intensywnie badać wpływ siatek na produkcję sadowniczą.  W doświadczeniach na odmianie Elstar wykazano, że pod sieciami uzyskuje się wyższe plony. Taki wynik zaskoczył naukowców i sadowników. Średnia masa owocu była pod siecią wyższa, niż w kwaterach nie osłoniętych. Inne badania dowiodły, że Gala pod siatkami uzyskuje większe owoce i wyższe plony, ale np. Kanzi pod sieciami słabiej plonował. Powodem zwiększenia plonu u niektórych odmian było podnoszenie temperatury pod siatkami  nocą i jej obniżanie w upalne dni, co skutkowało zmniejszeniem stresu oddziałującego na drzewa. Poza tym osłony zwiększały wilgotność  powietrza, ograniczały wpływ silnego wiatru na drzewa. Mniejszy stres częściowo niwelował  negatywne skutki  wynikające z mniejszej ilości światła docierającego do liści.

W innych doświadczeniach wykazano, że wybarwienie owoców odmiany Elstar było niższe pod siatkami, jeśli zbierano je tego samego dnia co jabłka kontrolne. Aby uzyskać ten sam stopień wybarwienia należało zebrać owoce pod siatkami 3-4 dni później. W przypadku Elstara obserwowano także potrzebę wykonania dodatkowego trzeciego zbioru, ale tylko w niektóre lata. Pod siatkami zazwyczaj pierwszy zbiór Elstara był także mniejszy.  W niemieckich doświadczeniach wykazano, że wpływ zacienienia na zmniejszenie się stopnia wybarwienia owoców zależy od odmiany. Różnica w wybarwieniu jabłek Junami i Maririred była minimalna, podczas gdy Pinovy i Kanzi bardzo duża. Zaletą uprawy drzew pod siatkami było mniejsze ordzawienie jabłek.

siatkiaaZalecenia doradców
Doradcy zaczęli polecać sadownikom osłanianie sadów siatkami. W celu zniwelowania ich negatywnego wpływu na zacienianie doradzano oprócz standardowego sadzenia rzędów północ-południe, kontrolę siły wzrostu drzew, zapewnienie wystarczającego miejsca między siecią a szczytem korony (0,75-1,00 m po cięciu), cięcie na klik, utrzymywanie ‘otwartych’ drzew (okna w pierwszym piętrze). Aby poprawić wybarwienie zalecano rozkładanie tkanin odblaskowych w międzyrzędziach, co w przypadku niektórych odmian (np. Kanzi) dawało bardzo dobre wyniki.  Dobre efekty przynosiło stosowanie nawozów fosforowych w wysokich dawkach na kilka tygodni przed zbiorem. Ponieważ pod siatkami drzewa silniej rosły należało wprowadzić cięcie korzeni i ostrożnie stosować Regalis (niższe dawki), aby nie zmniejszyć liczby pąków kwiatowych, a także nie osłabić i opóźnić wybarwiania się jabłek. W doświadczeniach Holendrzy potwierdzili, że drzewa zawiązują nieco mniej pąków kwiatowych pod siatkami, dlatego bardziej dbali o kontrolę wzrostu, stosowali ethrel, mniej nawozili azotem wiosną (przesunięcie większości dawek nawet na jesień).  Sadzono także więcej zapylaczy (minimum 10%), albo zwijano siatki na czas kwitnienia. 

Szereg badań przeprowadzonych w Holandii, Belgii i Niemczech pozwolił stwierdzić, że państwach północnej Europy, w których znacznie mniej światła słonecznego dociera do drzew niż np. we Włoszech, gdzie od dawna z powodzeniem stosuje się siatki, można także chronić drzewa przed gradem, nie narażając się na straty w plonie. Wystarczy za pomocą odpowiedniej agrotechniki redukować negatywny wpływ siatek na wzrost i owocowanie jabłoni. Holenderskim sadownikom opłaca się inwestowanie w konstrukcje z siatkami przeciwgradowymi. Dobre ubezpieczenie od gradu to koszt 0,05-0,12 euro na kg/rok. Natomiast całkowity koszt związany z siatkami, włączając inwestycje, odsetki i robociznę, wynosi rocznie 0,05-0,07 euro/kg.

Jaki kolor wybrać, jakie odmiany osłaniać w Polsce?
Przy wyborze siatek przeciwgradowych ważne jest wzięcie pod uwagę ich koloru. Sadownicy mają do dyspozycji trzy podstawowe kolory: biały, szary i czarny. Pierwszy z nich pochłania 8-12% światła, drugi 15-18%, a trzeci 25-28%. Ich żywotność różni się: białe posłużą w sadzie 8-10 lat, szare 10-15 lat, czarne 25-30 lat.

Zaleca się osłanianie siatkami w Polsce poszczególnych odmian:
białe sieci: dwukolorowe Jonagoldy (Navajo, Boerkamp/Exellent Star, Decosta), standardowy Idared, standardowy Szampion, czerwone mutanty Ligola i Pinovy, słabiej wybarwiające się mutanty Gali (Gala Must, Mondial);
szare sieci: Bardzo ciemne mutanty Jonagolda (Red Jonaprince), czerwone mutanty Idareda i Szampiona, ciemne mutanty Gali, Golden Delcious, Wellant;
czarne sieci: Mutsu, Red Delicious;
Nie zaleca się osłani anie siatkami drzew gruszy oraz standardowego Ligola i Pinovy. 

Artykuł powstał na podstawie prezentacji Petera van Arkela (Fruit Advies Zuid-Limburg, Holandia), wygłoszonej w trakcie targów MTAS 2014

Powiązane artykuły

Murawa z samosiewu czy zasiew celowy?

W chwasty wrzątkiem

X