Zapylanie nowych odmian czereśni
Badania biomolekularne i doświadczenia w sadach pozwoliły wyodrębnić grupy odmian wzajemnie niezapylających się wśród czereśni
uprawianych we Francji z uwzględnieniem nowych i starszych odmian. Wyniki badań mogą być cenne również dla polskich sadowników, dlatego warto je przytoczyć.
Tytułem wstępu warto przypomnieć, że czereśnie mogą zapylać się wzajemnie lub być samopylne. Zapłodnienie może być dobre, częściowe z podziałem na odmiany zapylane i zapylające, oraz zupełnie niemożliwe w przypadku dwóch wybranych odmian. Sadząc obok siebie czereśnie, dobrze wiedzieć nie tylko czy odmiany się zapylają, lecz również kiedy kwitną, bo to drugi warunek dobrego zapylenia, a w efekcie owocowania. Pominąwszy kwestie genetyczne i odpowiedzialność alleli (S1, S2,S3, itd.) odpowiedzialnych za możliwość zapłodnienia, to właśnie badania molekularne w warunkach laboratoryjnych są w stanie jednoznacznie rozstrzygnąć, które odmiany wzajemnie się zapładniają, a które nie. Prace prowadzone są od 2006 roku, miedzy innymi w Inra i Citifl we Francji.
W naturalnych warunkach istnieje kilka mechanizmów utrudniających samozapylenie roślin. Samosterylność może być podyktowana budową kwiatu, genetyką lub procesami enzymatycznymi. Wyróżnia się kilka różnych typów sterylności.
Szukając odmian wzajemnie się niezapładniających używano dwóch metod. Historycznie rzecz ujmując, krzyżowano poszczególne odmiany między sobą i oceniano efekty. Obecnie bada się polimorfizm genów determinujących fenotyp odmiany na podstawie badania pyłku i wzrostu łagiewki pyłkowej. Jeśli odmiany wykazują wzajemną sterylność (mają te same fragmenty genu S), nie dochodzi do zapłodnienia. Nie zawsze sytuacja jest tak jednoznaczna i wtedy należy określić stopień sterylności.
Stopnie sterylności odmianowej czereśni
1. Dwie odmiany zapładniają się wzajemnie, gdy nie posiadają identycznych alleli genowych, np. Ferduce (S1, S2) i Folfer (S6, S9).
2. Odmiany częściowo zapładniają się, gdy mają jeden fragment genu taki sam, np. Ferduce (S1, S2) i Bellise (S1, S9).
3. Odmiany są całkowicie sterylne względem siebie, jeśli zawierają te same fragmenty genów, np. Belge (S3, S12) i Badacsony (S3, S12).
Dwie odmiany częściowo sterylne są zdolne do zapłodnienia, ale w mniejszym stopniu.
W przypadku odmian o bardzo dużej produktywności poleca się jako zapylacze odmiany częściowo sterylne (z jednym identycznym fragmentem genu), aby owocowanie nie było przesadnie duże (Bellise dająca obfite plony powinna być zapylana przez odmianę Folfer, częściowo sterylną, a nie doskonale zapylającą Sweetheart). I na odwrót, jeśli odmiany są mało produktywne, jak np. Techlovan, należy bardzo uważnie dobrać zapylacz spośród odmian możliwie najbardziej zróżnicowanych genetycznie, w tym wypadku Stark Hardy Giant.
Istnieją jednak również odmiany samopłodne, większość jednak stanowią czereśnie, które są uniwersalnymi zapylaczami dla różnych grup pod warunkiem jednoczesnego kwitnienia. Obecnie trwają prace nad samopłodnością czereśni.
Wzajemne zapylanie się starszych i nowych odmian czereśni
Tłumaczenie legendy:
- jasnoniebieskie podświetlenie - odmiana samopylna lub uniwersalny zapylacz
- pomarańczowe podświetlenie - odmiana samopylna
- białe pole - kwitnienie w rozbieżnych terminach
- czerwone pole - odmiany niezapylające się
- jasnozielone pole - odmiany częciowo zapylające się (mogą zapylać lub być zapylane)
- zielone pole - odmiany dobrze zapylające się
Źródło: Reussirfl 2008
