Wapń, a jakość owoców

Aktualnie najważniejszym zadaniem polskich sadowników jest zwracanie szczególnej dbałości o jakość owoców. W światowej produkcji jabłek utrzymuje się lub podnosi opłacalność produkcji przez wzrost plonów, uprawę atrakcyjnych odmian, a przede wszystkim wzrost udziału owoców wysokiej jakości. Na konieczność poprawy jakości wpływa wzrost wymagań jakościowych oraz rezygnacja dużej grupy konsumentów z zakupu owoców niskiej jakości. Za jakość owoców odpowiedzialny jest przede wszystkim wapń. Jak zatem efektywnie nawozić sady, by uzyskać satysfakcjonującą jakość owoców?

Wapń buduje ściany komórkowe roślin. Tworząc kompleksy z pektynami i celulozą, zwiększa stabilność i wytrzymałość ścian komórkowych oraz odporność organizmu na szkodliwe działanie czynników zewnętrznych, nie tylko tych mechanicznych, ale także biologicznych, jak np. ataki patogenów. Dzięki zawartości wapnia budowa tkanek jest stabilna. Pierwiastek ten odpowiedzialny jest za jędrność i trwałość owoców, a w przypadku wiśni i czereśni dodatkowo ogranicza ich sokowanie i pękanie. Ponadto oddziałuje on na gospodarkę hormonalną roślin, wpływa na podziały komórek, ich wzrost oraz funkcjonowanie. Jest składnikiem enzymów oddechowych, co także przekłada się na jakość już zebranych owoców – przy niskiej zawartości wapnia owoce intensywniej oddychają, bardzo szybko tracą turgor. Wysoka zawartość wapnia w owocach sprawia więc, że lepiej się one przechowują, a dodatkowo zapobiega występowaniu chorób przechowalniczych. Uszkodzenia będące wynikiem niedoborów wapnia w roślinie, są rezultatem zniszczenia ścian komórkowych, spowodowanym zwiększoną przepuszczalnością tkanek i zaburzeniem funkcji komórkowych.

Na pobieranie wapnia przez rośliny wpływ ma wiele czynników. Jednym z nich jest przebieg pogody, zwłaszcza wiosną. Niskie temperatury i intensywne opady na początku wegetacji ograniczają rozwój i aktywność systemu korzeniowego, a tym samym i pobieranie tego pierwiastka z gleby. Podobnie dzieje się w okresach suszy – zahamowaniu ulega wówczas nie tylko pobieranie wapnia, ale także jego transport do liści i owoców. Słaby kompleks sorpcyjny, obecność w glebie antagonistycznych wobec wapnia pierwiastków oraz niskie pH gleby, także niekorzystnie wpływają na pobór wapnia przez korzenie. I tak np. nawożenie doglebowe azotem w formie amonowej oraz nadmierne nawożenie potasem, magnezem, fosforem i siarką także zakłócają pobieranie wapnia. Na skutek niedoboru wapnia lub zaburzenia dystrybucji tego pierwiastka w roślinie, dochodzi do występowania wielu chorób fizjologicznych, które powodują  straty w plonie. Na przykład gorzkiej plamistości podskórnej. Jest to zaburzenie fizjologiczne w budowie tkanek jabłek, a przyczyną jej jest nieprawidłowe zaopatrzenie owoców w składniki pokarmowe, przede wszystkim w wapń. W tkankach, które nie zostały dostatecznie zaopatrzone w ten pierwiastek, w warunkach dużej wilgotności, dochodzi do osłabienia ścian komórkowych i pękania owoców jabłek czy wiśni, co także obniża jakość plonu. W przypadku jabłek niska zawartość wapnia powoduje ich drobnienie, zwiększenie podatności na korkowacenie i oparzenia słoneczne. Jabłka o małej zwartości wapnia przechowują się krócej i gorzej z uwagi na wzrost wrażliwości owoców na szklistość miąższu, rozpad wewnętrzny, rozpad chłodniczy, oparzelinę powierzchniową, zbrązowienie przygniezdne. Owoce są nietrwałe i gorzej znoszą obrót handlowy.

Wiosną, w początkowym okresie wegetacji rośliny wykorzystują wapń zakumulowany w drewnie, pozostałą jego ilość muszą pobrać z gleby. Niestety, nawet duża zawartość tego pierwiastka w glebie nie gwarantuje wysokiego poziomu zaopatrzenia w wapń owoców. W takich sytuacjach niezbędne jest nawożenie pozakorzeniowe – dolistne.
Przyjmuje się, że rośliny sadownicze potrzebują od 180-250 kg/ha wapnia w czystym składniku, w czasie sezonu wegetacyjnego. Zaleca się wtedy zastosowanie nawozów wapniowych. Efektywnym rozwiązaniem jest użycie preparatów biostymulujących zawierających CaCO₃ w formie mezocalc oraz wyciąg z alg morskich, który zawiera aminopurynę korzystnie wpływającą na wzrost sytemu korzeniowego oraz lepsze pobieranie Ca, P, K. Zastosowanie tego typu rozwiązania zwiększa również wigor roślin w początkowej fazie rozwoju oraz odporność na czynniki stresowe. Ponadto aminopuryna działa jako sygnał, wiążąc się z receptorami komórkowymi rośliny. Po wychwyceniu sygnału roślina zaczyna intensywniej pobierać do wewnątrz komórki wapń. Wzrost przepływu wapnia powoduje aktywowanie kiełkowania, rozwoju systemu korzeniowego i wschody roślin. Bardzo ważnym elementem nawożenia jest nawożenie dolistne, ponieważ mikroelementy nie są pobierane z gleby przy pH 6,5-7, dlatego nawożenie pozakorzeniowe ma tak wielkie znaczenie.

Ważnym elementem nawożenia, zwłaszcza realizowanego w charakterze nawożenia uzupełniającego, jest nawożenie dolistne, czyli pozakorzeniowe. Jest ono szczególnie ważne zwłaszcza w latach, kiedy z różnych względów, najczęściej pogodowych, nie można było właściwie realizować nawożenia głównego – doglebowego – nawozami posypowymi lub kiedy doszło do dużego wypłukania lub wymycia składników pokarmowych z gleby albo w sytuacjach kiedy istnieje nagła potrzeba bardzo pilnego uzupełnienia składników pokarmowych w trakcie wegetacji (szybkiego zlikwidowania ich niedoborów w roślinie). Najlepiej do tego celu nadają się nawozy dolistne z dużą zawartością szybko przyswajalnego wapnia (najlepiej z aminokwasami), jak np. te zawierające kompleks aktywny Seactiv. Jeśli chodzi o nawożenie dolistne, którego celem jest uzupełnienie niedoborów wapnia w roślinie lub nawożenie odmian jabłoni o zwiększonym zapotrzebowaniu na ten pierwiastek (np. Golden Delicious, Szampion, Gloster, Elise, Pinova, Jonagoldy, Ligol, Braeburn, w mniejszym stopniu Idared), idealnym wręcz rozwiązaniem wydaje się być zastosowanie nawozu dolistnego z biostymulacją - Fertileader Elite, który oprócz dużej zawartości wapnia w swoim składzie (177 g/l), zawiera także azot (131 g/l) oraz potas (88 g/l) i bor, a przede wszystkim biostymulację z alg morskich.

Fertileader Elite jest preparatem algowo-aminokwasowo-mineralnym, który jest doskonałym wręcz narzędziem do generowania jakości owoców, przeznaczonym do stosowania w okresie wzrostu i dojrzewania owoców (bardzo ważnym dla jakości), ale też gwarantującym utrzymanie drzew w bardzo dobrej kondycji. Biostymulacja, aminokwasy, wapń, potas, azot, bor – taki skład gwarantuje masę owoców, jędrność, smak, doskonałe parametry jakościowe (handlowe i przechowalnicze). Produkt ten jest szczególnie polecany w uprawie odmian podatnych na gorzką plamistość podskórną (Szampion, Jonagold, Gloster, Boskoop oraz Ligol). Należy go stosować od opadu czerwcowego, 3-4 razy co 2 tygodnie, w dawce 4 l/ha. Azot i potas dadzą owocom masę, potas dodatkowo wpłynie na ich walory smakowe, wapń zapewni jędrność i dobre przechowywanie, bor wesprze transport wapnia i przemiany cukrów w roślinie, a więc pośrednio i w ten sposób wpłynie korzystnie na smak owoców.

Autor: dr Maciej Sroczyński