Gdzie się podziały kolce jeżyny?

Nazwa jeżyna kojarzy się oczywiście z jeżem, a skoro jeż to i kolce. Wszystkie dziko rosnące w naszym kraju jeżyny, a jest ich około 60 gatunków są kolczaste. Dzikie jeżyny, to dość niskie krzewy dorastające do 1 m wysokości o płożących pędach, właśnie te pędy są gęsto pokryte zakrzywionymi kolcami. Jeżyny kwitną od maja do sierpnia, owoce są czarne, lśniące, złożone z dużej liczby pestkowców. W warunkach naturalnych występują powszechnie w lasach, w świetlistych zaroślach, na polanach i nieużytkach.

Jeżyna od dawna wykorzystywana jest do celów leczniczych, surowcem używanym w ziołolecznictwie są liście (Folium Rubi fruticosi) zbierane w okresie kwitnienia rośliny. Mają one właściwości przeciwzapalne, przeciwbakteryjne i przeciwbiegunkowe, można je stosować jako środek regulujący ogólną przemianę materii i pomoc w schorzeniach przewodu pokarmowego. Owoce jeżyny wykorzystywane są oczywiście w celach spożywczych, robi się z nich dżemy, galaretki, soki, nalewki i wina. Zawierają witaminy A, B, C i E, pektyny, sole mineralne i flawonoidy. Sok nadaje się także do barwienia przetworów z innych owoców i zabarwiania tkanin. Owoce jeżyny cenione są przede wszystkim za ciekawy, naturalny „leśny” smak i aromat.  Kolce jednak przez długie lata bardzo utrudniały ich uprawę i zbiór, zainteresowanie zarówno amatorską jak i przemysłową uprawą jeżyn zaczęło się z chwilą, gdy miej więcej 30 lat temu za sprawą hodowców jeżyna utraciła kolce. Jako pierwsza pojawiła się odmiana ‘Thornless Evergreen’, nie nadawała się jednak do samodzielnego mnożenia, jej siewki i odrosty korzeniowe z powrotem nabierały kolczastego charakteru. W latach 80-tych XX w. pojawiły się zmodyfikowane odmiany już na dobre pozbawione genu odpowiadającego za rozwój kolców.                                             

Na skalę przemysłową jeżyna bezkolcowa uprawiana jest głównie w USA , Australii, Nowej Zelandii i Ameryce Południowej a także na południu Europy. W Polsce bardziej popularna jest uprawa malin, ale i jeżyna zaczyna cieszyć się coraz większym zainteresowaniem. Na terenie naszego kraju istnieje już kilka plantacji towarowych. Popularnością cieszą odmiany polskiego pochodzenia, najstarsza z nich wpisana do rejestru w 1997 roku ‘Orkan’, bardzo plenna, o silnym wzroście, dużych, wydłużonych owocach, ale wymagająca ochrony przed przemarznięciem, jak również najnowsze zdobycze polskiej hodowli ‘Polar’ i ‘Gaj’, które są wystarczająco mrozoodporne, aby mogły być uprawiane w klimacie Polski bez stosowania osłon. Są to odmiany szybko rosnące, plenne, wielkoowocowe, owoce są czarne, elipsoidalne i błyszczące. Nadają się zarówno do bezpośredniego spożycia jak i do przetwórstwa. W uprawie możemy spotkać również odmiany zagraniczne, pochodzące głównie z USA, np.: ‘ Black Satin’, ‘Loch Ness’ czy ‘Darrow’, nadają się one jednak tylko do uprawy amatorskiej ze względu na małą wytrzymałość na niskie temperatury.                                         

Jeżyna jest rośliną światłolubną, wymaga stanowiska oświetlonego co najmniej przez pół dnia, potrzebuje wilgotnej, żyznej gleby i systematycznego odchwaszczania lub ściółkowania, w takich warunkach owocuje obficie, a plon jest smaczny, soczysty i aromatyczny. Z jednego krzewu można uzyskać od 5 do nawet 10 kg owoców.

Jeżyna nie jest rośliną, której pielęgnacji plantator będzie musiał poświęcać wiele uwagi, cykl życiowy jeżyny jest podobny do malin, jednego roku pędy wyrastają, w następnym wydają owoce i zasychają, pielęgnacja polega na usuwaniu zaschniętych pędów i wycinaniu nadmiaru młodych. Nie należy także dopuszczać do tego, aby pędy pokładały się po ziemi, bo prowadzić to może do rychłego powstania jeżynowych zasieków, a z tymi może być już trudniej walczyć. W celu zabezpieczenia się przed tego rodzaju sytuacją podwiązuje się pędy na drutach. W uprawie pomoże nam również ściółkowanie czarną włókniną, korą lub trocinami, ograniczy to rozwój chwastów i umożliwi bezpieczne poprowadzenie pod ściółką systemu nawadniającego.                                 

Ujarzmienie kolców otworzyło więc przed plantatorami nowe możliwości, jeżyna ma szanse stać się owocem ważnym gospodarczo również w Europie Środkowej, nowe odmiany przynoszą także polskim plantatorom możliwość spróbowania czegoś nowego.

Autorka: Agnieszka Sobczyk

Źródła: J. Macku, J. Krejca „Atlas roślin leczniczych” ZNiO, W – wa , 1989, Ogrody  9/2007, A. Czynczyk i in. „Sadownictwo” W-wa 2002, www. agroplony.pl.
 

Powiązane artykuły

X