Przerzedzanie chemiczne zawiązków 2021

Tomasz Sikora 10 czerwiec 2021

W nowoczesnej uprawie jabłoni wszyscy dążymy do wyprodukowania jak najlepszych, wysokiej jakości owoców. Sadownicy powinni zmierzać do osiągnięcia optymalnych, co rocznych plonów z wysokim udziałem owoców handlowych właśnie o dużo lepszej jakości pozwalających uzyskać lepszy zbyt i dochód z gospodarstwa. Aby dojść do produkcji owoców wysokiej jakości oraz regularnego, corocznego owocowania, należy utrzymać w danej kwaterze właściwe proporcje pomiędzy siłą wzrostu drzew, a liczbą owoców na drzewie. Przyjmuje się, że jedno drzewo jest w stanie wykarmić i „wyprodukować” do 120 szt. odpowiednio wyrośniętych jabłek. Istotnym zabiegiem agrotechnicznym, który właśnie tę proporcję reguluje najskuteczniej jest przerzedzanie chemiczne zawiązków owoców. Jeżeli zabieg ten zostanie wykonany prawidłowo, to wraz z ochroną i nawożeniem, decyduje o jakości plonu końcowego.

Rozwijający się w kraju rynek sieci handlowych stawia wysokie wymagania jakościowe w stosunku do owoców i dlatego wyprodukowane jabłka czy gruszki powinny być dorodne, dobrze wyrośnięte, kształtne, dobrze wybarwione i bez defektów. Brak takiego towaru spowoduje, że konsumenci kupią inne owoce zagraniczne (m.in. banany czy cytrusy). Aby wyprodukować owoce o wysokich parametrach jakościowych należy włączyć zabieg chemicznego przerzedzania do agrotechniki w swoim gospodarstwie sadowniczym. Można wyróżnić 4 etapy przerzedzania chemicznego w zależności od terminu (fazy BBCH) jego wykonania oraz użytych substancji chemicznych:

bardzo wczesne (po pełni kwitnienia - BBCH 65-67) na kwiaty, z wykorzystaniem: ATS (tiosiarczan amonu), NAA (kwas 1-naftylooctowy) lub mocznik,
wczesne (koniec kwitnienia / opadanie płatków - BBCH 68-69) na zawiązki o Ø do 6 mm, z wykorzystaniem: NAA (kwas 1-naftylooctowy) lub NAD (1-naftylacetamid),
późne (wzrost zawiązków - BBCH 70-71) na zawiązki o Ø od 7 mm do 12 mm, z wykorzystaniem: 6-BA (6-benzyloadenina) lub metamitron,
bardzo późne (wzrost owoców - BBCH 72-73) na zawiązki o Ø od 13 mm do 16 mm, z wykorzystaniem: 6-BA (6-benzyloadenina) + NAA (kwas 1-naftylooctowy) lub metamitron.

Przerzedzanie chemiczne zawiązków jest zabiegiem trudnym, a wyniki jego działania nie są w całości przewidywalne. Zabieg ten jest swego rodzaju „sztuką”, której trzeba się nauczyć. Wielu sadowników uważa, żeby nie przerzedzać chemicznie owoców z kilku względów - zabieg ten jest bardzo trudny, ponieważ na efekt końcowy jego działania wpływa bardzo wiele czynników. Można także podjąć niewłaściwą decyzję poprzez wybór nieodpowiedniego terminu czy preparatu dla danej kwatery sadu (odmiana/wiek drzew/podkładka i in.). W świadomości wielu pozostaje ogólne przekonanie, że nieodpowiednio wykonany zabieg może spowodować nadmierne przerzedzenie owoców na drzewie i spowodować redukcję plonu. I dlatego, żeby opanować trudną technikę chemicznego przerzedzania drzew owocowych, należy stale doskonalić wiedzę i przyswoić niezbędne informacje, pomocne przy wykonywaniu zabiegu, co zdecyduje o końcowym efekcie.

Jest wiele warunków wpływających na skuteczność chemicznego przerzedzania i w zależności od nich można mówić o łatwiejszym lub trudniejsze przerzedzaniu.

Łatwiejsze przerzedzanie występuje, gdy:

1. Obfite kwitnienie, po roku obfitego owocowania (słabe pąki kwiatowe = słabe zawiązki),

2. Zawiązanie jest byt obfite na odmianach łatwych do przerzedzania,

3. Zawiązanie owoców w gronach (współzawodnictwo o składniki pokarmowe),

4. Kwiaty są niedostatecznie zapylone (krótki okres kwitnienia, niekorzystne warunki pogodowe podczas kwitnienia, słaby oblot owadów zapylających, brak zapylaczy),

5. Owoce zawiązują się na krótkopędach i mają małą ilość nasion,

6. Kwiaty (kwiatostany), młode liście, zawiązki są uszkodzone przez mróz przed lub wkrótce po zabiegu (osłabienie organów i indukcja etylenu = opadanie owoców),

7. Krótkopędy są słabo wykształcone na gałęziach zacienionych (wewnątrz lub w dolnej części korony),

8. Odmiany skłonne do naturalnego zrzucania owoców (drzewa młode o nieustalonym owocowaniu),

9. Drzewa są młode (2-3 lata) z dużą ilością silnych, pionowo rosnących pędów (pobieranie asymilantów i konkurencja dla owoców), są na mocniej rosnących podkładkach i mają dużą ogólną liczbę owoców,

10. Drzewa są nieodpowiednie nawożone i nawadniane (niedobory azotu oraz słaba wilgotność w glebie) lub są w stresie (wysoka produkcja endogennego etylenu po mrozie, suszy, fitotoksyczności itd. = opadanie zawiązków),

11. System korzeniowy jest osłabiony i uszkodzony (mróz, podtopienia, cięcie mechaniczne, gryzonie, pędraki, choroby od glebowe),

12. Wysoka temperatura i wysoka wilgotność przed i po zabiegu (lepsze wnikanie substancji chemicznej i szybszy wzrost zawiązków),

13. Liście są suche (przygotowane do dużej absorpcji preparatu) przy pogodzie pochmurnej przed zabiegiem,

14. Deszcz i dłuższa pochmurna pogoda (osłabienie fotosyntezy, zakłócenie gospodarki węglowodanowej) przed lub po zabiegu.

Trudniejsze przerzedzanie występuje, gdy:

1. Słaba intensywność kwitnienia i słabe zawiązanie (brak współzawodnictwa o składniki pokarmowe) z wyjątkiem drzew młodych

2. Po kwitnieniu, po przymrozkach stosowane były regulatory wzrostu (gibereliny, benzyloadenina, proheksadion wapnia = ograniczenie opadania zawiązków),

3. Wysoki stopień zapylania kwiatów (długi okres kwitnienia, bardzo dobre warunki pogodowe podczas kwitnienia, intensywny oblot owadów zapylających, zapylacze),

4. Zawiązanie owoców pojedynczo, nie w gronach (silne połączenie z pędem brak współzawodnictwa o składniki pokarmowe),

5. Owoce zawiązują się na krótkopędach i pędach jednorocznych, mają dużą ilość nasion a owocujące gałęzie rosną horyzontalnie (poziomo),

6. Krótkopędy są dobrze wykształcone na gałęziach nasłonecznionych (wierzchołek i zewnętrzne części korony),

7. Odmiany trudne do przerzedzania (GALA, GOLDEN DELICIOUS) czy owocujące obficie na krótkopędach (duży poziom hormonów w roślinie),

8. Drzewa przemiennie owocujące są w roku obfitego kwitnienia albo roku słabszego owocowania / braku owocowania,

9. Drzewa są starsze (> 4 lat), tworzą 40-45 cm długopędy (wzrost i plonowanie zrównoważone, brak pobierania asymilantów i konkurencji dla owoców),

10. Drzewa są na karłowych podkładkach i mają mniejszą liczbę owoców przy słabym kwitnieniu (wysoki stosunek liści do owoców = dobrze odżywione zawiązki),

11. Drzewa (zwłaszcza odmian obficie owocujących) są dobrze odżywione i w dobrej kondycji (brak objawów niedoborów składników mineralnych),

12. Drzewa są tylko lekko uszkodzone przez mróz (niski poziom endogennego etylenu = ograniczenie opadania zawiązków),

13. Drzewa porażone są przez szkodniki np. mszyce (wydzieliny zawierają auksyny i inne substancje wzrostowe = ograniczenie opadania zawiązków),

14. Po kwitnieniu utrzymuję się długo względnie chłodna pogoda (brak stresu),

15. Niska wilgotność powietrza (szybsze wysychanie cieczy roboczej i zmniejsza jej absorpcję) przed i po zabiegu,

16. Idealne warunki do wzrostu zawiązków występują przed i po zabiegu.

W zależności od odmiany jabłonie charakteryzują różną wrażliwością na przerzedzanie chemiczne – Tab. 1.

Tab. 1 – Wrażliwość odmian na przerzedzanie chemiczne:

Odmiany podatne*

Odmiany średnio podatne

Odmiany mało podatne**

JONAGOLD i sporty

IDARED i sporty

DELIKATES

EMPIRE

CORTLAND

GLOSTER

ŠAMPION

RED DELICIOUS i sporty

PAULARED

PINOVA

GALA i sporty

GOLDEN DELICIOUS i sporty

ELISE

LOBO

ELSTAR

FUJI

* wymagające zastosowania dolnych dawek preparatów przerzedzających

** wymagające zastosowania górnych dawek preparatów przerzedzających

Wieloletnie badania amerykańskie potwierdzają, że nadmiar kwiatów czy zawiązków na drzewie należy zrzucić jak najszybciej - do ok. 14 dni po kwitnieniu. Zabieg przerzedzania w tym czasie zwiększa rozwój (przyrost na wielkość) pozostałych zawiązków oraz wpływa na zakładanie pąków kwiatowych na przyszły rok – szczególnie istotne u odmian posiadających skłonność do przemiennego owocowania. Jeżeli w tym okresie wystąpią niesprzyjające warunki pogodowe, należy powstrzymać się z przerzedzaniem i wykonać je dopiero wtedy, kiedy będzie to tylko możliwe, czyli wystąpi odpowiednia temperatura i wilgotność powietrza.

W warunkach klimatycznych Europy Środkowej w okresie około kwitnieniowym istnieje bardzo duże ryzyko wystąpienia wiosennych przymrozków, co potwierdziły ostatnie lata, a także obecny sezon wegetacyjny. Zaznaczę, że w wielu rejonach Polski pod koniec kwietnia (25-27.04.br.) wystąpiły znaczne spadki temperatur wynoszące od –7°C do –1,5°C (w zależności od lokalizacji sadu). Większość odmian w tym czasie była dopiero w fazie mocnego zielonego pąka (BBCH 56), a niektóre sady z odmianami IDARED i SAMPION w fazie na początku różowego pąka (BBCH 57). Można powiedzieć, że w przypadku tych ostatnich wystąpiły, ale nie wszędzie, uszkodzenia mrozowe kwiatu królewskiego (czarne słupki i pręciki). Wspomnę, że okres „zimnych ogrodników” (12-13.05.br.) i „zimnej Zośki” (15.05.br.) minął wyjątkowo bez przymrozków. Biorąc pod uwagę ogólne opóźnienie sezonu o ok. 2-3 tygodnie, mogą one wystąpić jeszcze pod koniec maja, ale lepiej, żeby nie sprawdził się taki scenariusz. Przypomnę również, że wiele kwater (szczególnie z młodymi drzewami) jest w słabej kondycji (bardzo mizerne rozety liściowe) i posiada uszkodzenia mrozowe z okresu zimy. Silne mrozy wystąpiły na początku 2021 r.: 18-19.01.br. - nawet do ok. – 30°C w gminie Biała Rawska i 16-22.02.br. średnio ok. – 15°C w większości rejonów. To przyczyniło się do tego, że ogólnie drzewa i ich organy ucierpiały w większym bądź mniejszym stopniu na skutek działania tych niskich temperatur.

W wielu miejscach mieliśmy do czynienia z bardzo szybkim przejściem z fazy różowego pąka (BBCH 57), balona (BBCH 59) już do fazy pełni kwitnienia (BBCH 65). Do tego owady zapylające dość słabo odwiedzają uprawy, bo panują wietrzne warunki niesprzyjające oblotowi. Warto zaznaczyć, że wiele pasiek ucierpiało i zmniejszył się w nich stan rodzin pszczelich i tym samym potencjalna liczba robotnic zapylających kwiaty roślin sadowniczych.

Biorąc powyższe pod uwagę, można spodziewać się również większego opadu czerwcowego zawiązków owoców, zwłaszcza w tych sadach, które doświadczyły uszkodzeń po zimowym i wiosennym mrozie. W takiej sytuacji w obecnym sezonie wegetacyjnym, można raczej przewidywać scenariusz łatwego przerzedzania chemicznego (patrz powyżej pkt. 1, 4, 6, 8, 10 i 11). Dlatego skupiłbym się zdecydowanie na bezpiecznym przerzedzaniu późnym (zawiązki 7-12 mm) lub bardzo późnym (zawiązki 13-16 mm) przy użyciu regulatora wzrostu MaxCel (zawierającego 6-benzyloadaninę – 6BA) - „solo” lub z dodatkiem NAA (zawierającego kwas 1-naftylooctowy). Naturalny hormon roślinny cytokinina, z preparatu MaxCel, działa w roślinie na dwa sposoby: wywołuje stres węglowodanowy (mniejsza ich dostępność dla owoców) poprzez przejściową stymulację wzrostu pędów (przyśpiesza podziały komórkowe) oraz gwałtownie uruchomia produkcję etylenu. W efekcie końcowym powoduje to, że drzewo odbiera wyraźny sygnał do zrzucania zbędnych i niewyrośniętych zawiązków. Po aplikacji przerzedzacza MaxCel nie występuje zbytnie ryzyko nadmiernego przerzedzania podczas pochmurnych dni po zabiegu, tak jak ma to miejsce w przypadku użycia innego preparatu, przerzedzającego w tym okresie. Ryzyko to jest naprawdę minimalne nawet w przypadku słabego zawiązania owoców czy zastosowania górnej rekomendowanej dawki (8,0-10 l/ha). W praktyce, do poprawy efektu przerzedzającego, można stosować MaxCel z innymi środkami do przerzedzania (np. NAA, w dawce 0,1-0,2 l/ha) na odmiany trudno przerzedzające, na zawiązki 7-12 mm, np. GOLDEN DELICIOUS – dodatkowa poprawa kształtu, wydłużone dno kwiatowe – lub innych odmian w fazie zawiązków 13-16 mm. Mieszanina MaxCel + NAA odpowiada dawniejszemu, wycofanemu preparatowi do przerzedzania o nazwie Bioprzerzedzacz 060 SL. Jednak mieszaniny tej nie powinno się stosować na takie odmiany jak: GALA czy SAMPION, ponieważ NAA w temperaturze >22°C będzie pozostawiać na drzewie niewyrośnięte zawiązki tzw. pigmeje, a zastosowany późno będzie wpływał na pogorszenie zdolności przechowalniczej owoców (krótsze przechowywanie). W przypadku odmiany IDARED i odmian na podkładkach silnie rosnących oraz na drzewach starych lub silnie uszkodzonych przez mróz, nie zaleca się stosować produktów z 6-BA.

Podsumowując, warto wymienić kilka zalet chemicznego przerzedzania zawiązków z wykorzystaniem produktu MaxCel:

Zdecydowany wpływ na wielkość owoców, większy udział (o ok. 30%) owoców (Ø 75-85 mm), akceptowalnych przez rynek krajowy i zagraniczny,
Złagodzenie negatywnego wpływu obfitego plonowania na kwitnienie w kolejnym sezonie (lepsze i większe zakładanie pąków kwiatowych), zwłaszcza u odmian ze skłonnością do wchodzenia w przemienność owocowania,
Zaoszczędzenie czasu (ok. 100 rbh/ha) i nakładów (>2000 zł/ha) na zabieg przerzedzania ręcznego,
Późny i bardzo późny termin przerzedzania chemicznego to bezpieczny termin –brak ryzyka zmniejszenia plonu końcowego,
Wysoka skuteczność zabiegu – to doskonałe rozwiązanie.