Rolnik aktywny zawodowo – korekty w projekcie ustawy są potrzebne, lecz projekt to krok w dobrym kierunku

Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi zakończyło konsultacje społeczne dotyczące zmiany definicji ,,rolnika aktywnego zawodowo” zawartej w Planie Strategicznym dla WPR na lata 2023-2027. Doradcy Agraves pozytywnie oceniają projekt nowej ustawy, ale zaproponowali do niej kilka zmian. Mają one pozwolić uniknąć luk prawnych oraz jednoznacznie wskazać kryterium poniesionych przez rolnika kosztów jako decydujące o uznaniu go za aktywnego zawodowo.

– Zmiany dotychczasowej ustawy są konieczne, bowiem aktualne rozwiązanie prawne przyczynia się do utrwalania nadużyć hamujących rozwój gospodarstw rolnych w Polsce – nie ma wątpliwości Mikołaj Baum, prawnik w zespole doradców Agraves.

I dodaje: – Ponad 22 lata doświadczeń w pracy z rolnikami w zakresie doradztwa rolniczego, księgowości, usług prawnych  i cyfryzacji wskazuje jednoznacznie na potrzebę walki ze zjawiskiem bezumownej dzierżawy gruntów i ubiegania się o dopłaty przez właścicieli gruntów rolnych, którzy nie prowadzą działalności rolniczej.

Koszty działalności jako decydujące kryterium

Prawnik Agraves pozytywnie ocenia proponowane przez Ministerstwo rozwiązania, lecz wskazuje również na aspekty, które zdaniem doradców Agraves wymagają zmiany lub poprawy.

– W przypadku jakichkolwiek wątpliwości podstawowym i rozstrzygającym kwalifikatorem uznania rolnika za aktywnego zawodowo powinno być kryterium poniesienia przez niego kosztów działalności rolniczej w rozmiarze adekwatnym do skali i rodzaju produkcji – podkreśla Mikołaj Baum.

Jednocześnie prawnik Agraves dodaje: – Jest to kryterium najbardziej obiektywne i najtrudniejsze w naszej ocenie do obejścia. Samo utrzymywanie gruntów w dobrej kulturze rolnej także wymaga nakładów finansowych ze strony rolnika. 

Wejście 1 kwietnia 2026 roku systemu KSeF ułatwi producentom rolnym spełnienie ewentualnych obowiązków sprawozdawczych wobec ARiMR. Co równie istotne, definicja "rolnika aktywnego zawodowo" odnosi się bezpośrednio do systemu płatności pieniężnych, zatem kwalifikator finansowy wydaje się w pełni adekwatny i uzasadniony.

Uniknąć luk prawnych

Eksperci Agraves zauważają również, że w przygotowanym projekcie ustawy znajduje się kilka przepisów, które mogą zostać wykorzystane wbrew intencjom ustawodawcy i tworzyć "furtkę" do obejścia projektowanego prawa. 

– Pierwsza odnosi się do propozycji katalogu dokumentów potwierdzających poniesienie kosztów lub uzyskanie przychodów. W celu uniemożliwienia obejścia prawa w katalogu tym nie powinna znaleźć się umowa sprzedaży produktów rolnych pomiędzy rolnikami ryczałtowymi – mówi Mikołaj Baum. 

Ponadto, ekspert Agraves proponuje usunięcie przepisu zawartego w art. 24 ust. 1 pkt 2. Dotyczy on automatycznego kwalifikowania rolników, którzy przeszli na rozliczanie podatku vat na zasadach ogólnych (zrezygnowali ze statusu rolnika ryczałtowego) jako rolników aktywnych zawodowo.

– Sama rezygnacja ze zwolnienia od podatku od towarów i usług nie jest wystarczającą przesłanką zawodowej aktywności rolniczej. W pewnych przypadkach może utrzymywać się stan, w którym właściciel gruntów rolnych prowadzący zarazem pozarolniczą działalność gospodarczą dokona takiej rezygnacji, jednak nie będzie de facto prowadził działalności rolniczej i nie będzie ponosił jej kosztów, ani uzyskiwał z niej przychodów. W takiej sytuacji ARiMR nie będzie mogła zweryfikować stanu faktycznego, a osoba ta będzie nadal uznawana za rolnika aktywnego zawodowo – uzasadnia prawnik Agraves.

Ostatnia uwaga dotyczy katalogu przypadków, które nie wymagają udokumentowania rolniczej aktywności zawodowej.

– Projektowany przepis art. 24 ust. 2 pkt 2 lit. a nakazuje zakwalifikować jako rolników aktywnych zawodowo wszystkich, którzy spełniają warunki przyznania płatności związanych z produkcją. W ocenie prawnika Agraves jego treść powinna zostać ograniczona wyłącznie do: pomidorów, buraków cukrowych i ziemniaków skrobiowych, bowiem tylko w ich przypadku do uzyskania płatności konieczne jest zawarcie umów kontraktacji. Naszym zdaniem można rozważyć do katalogu produktów, z uwagi na warunki obrotu nimi,  chmielu i konopi włóknistych. W przypadku pozostałych o zakwalifikowaniu ich producentów do grona rolników aktywnych zawodowo powinny decydować poniesione koszty – tłumaczy Mikołaj Baum.