Wyniki badań sadów przeprowadzonych przez GUS w 2017

W 2017 r. zostało przeprowadzone w Polsce kolejne reprezentacyjne badanie sadów, którego celem było uzyskanie szczegółowych danych dotyczących uprawy jabłoni, grusz, brzoskwiń, nektaryn i moreli w sadach. Jest to badanie cykliczne przeprowadzane zgodnie z dotychczasowymi wymaganiami Unii Europejskiej raz na pięć lat. Wyniki badania pozwolily także nauzyskanie danych na potrzeby krajowe (dotyczących między innymi możliwości nawadniania plantacji oraz przechowywania owoców).

Informacja zawiera uogólnione wyniki reprezentacyjnego badania sadów, przeprowadzonego zgodnie z Programem Badań Statystycznych Statystyki Publicznej na 2017 r. oraz zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1337/2011 z dnia 13 grudnia 2011 r. Próba do badania liczyła 20 tys. gospodarstw sadowniczych (podmiotem tego badania były gospodarstwa indywidualne). W badaniu wykorzystano także dane ze sprawozdawczości z gospodarstw sadowniczych osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej (ponad 200 gospodarstw).

Wyniki badania sadów przeprowadzonego w 2017 r. wykazały, że:

• ponad 50% powierzchni sadów jabłoniowych w Polsce zajmowały trzy grupy odmian: Idared, Jonagold i Szampion;
• na plantacjach grusz w Polsce dominowała odmiana Konferencja (ponad 47% łącznej powierzchni uprawy grusz w sadach);
• badanie brzoskwiń i moreli potwierdziło ich marginalne znaczenie dla produkcji owoców w Polsce;
• wśród sadów jabłoniowych i gruszowych ponad połowę stanowią plantacje w wieku 5 – 14 lat;
•  na plantacjach jabłoni i grusz zanotowano znaczny wzrost udziału nasadzeń w obsadzie 1600 i wiecej drzew na hektar;
• około 23,1% powierzchni sadów posiadało możliwości nawadniania;
• spośród możliwości przechowywania owoców największy udział miały chłodnie z kontrolowaną atmosferą (średnio prawie 38% wszystkich przechowalni i chłodni);
• wśród osób kierujących produkcją sadowniczą przeważały osoby w wieku średnim, tj. między 30 a 59 rokiem życia (74,4%), jednocześnie zmniejszył się udział osób młodszych, a zdecydowanie zwiększył się udział osób starszych;
• wśród osób kierujących produkcją sadowniczą ok. 22,5% posiadało wykształcenie ogrodnicze (na różnych poziomach), z czego blisko jedna trzecia legitymowała się średnim wykształceniem ogrodniczym. W porównaniu z wynikami badania z 2012 r. zwiekszył się udział osób z wykształceniem wyższym o kierunku ogrodniczym;
• sadownictwo w Polsce nadal rozwija się, przeznaczane są coraz większe nakłady na produkcję owoców oraz ich przechowywanie. Z roku na rok następuje coraz większa koncentracja i specjalizacja produkcji sadowniczej, zwiększa się potencjał produkcyjny sadów, zwłaszcza jabłoniowych.

Uogólnione wyniki reprezentacyjnego badania sadów wykazały, że w uprawie jabłoni stale następują zmiany. Porównanie wyników badania sadów w 2012 r. i w 2017 r. pozwala zauważyć znaczące różnice w strukturze wieku drzew i gęstości nasadzeń na plantacjach jabłoni. Na przestrzeni pięciu lat od poprzedniego badania zanotowano wyraźny spadek udziału powierzchni plantacji 15 letnich i starszych oraz wzrost areału sadów jabłoniowych w wieku 5 – 14 lat. Nie zaobserwowano natomiast wzrostu znaczenia najmłodszych sadów jabłoniowych - w wieku do 4 lat (odnotowano nawet niewielkie zmniejszenie udziału ich powierzchni w porównaniu z rokiem 2012).

W przypadku struktury gęstości nasadzeń na plantacjach jabłoni, można zauważyć znaczne zwiększenie udziału sadów jabłoniowych z obsadą powyżej 1600 drzew/ha, natomiast wyraźny spadek w grupie z obsadą do 400 drzew/ha.

W strukturze powierzchni sadów jabłoniowych dominowały sady powyżej 5 ha, jednak w liczbie gospodarstw stanowi to niespełna 11%. Najwięcej gospodarstw posiadających sady jabłoniowe zanotowano w grupie do 1 ha, a ich łączna powierzchnia stanowiła jedynie około 10% powierzchni uprawy jabłoni ogółem. W porównaniu z wynikami poprzednich badań obserwuje się koncentrację uprawy jabłoni na dużych areałach oraz zwiększenie średniej powierzchni uprawy, która w 2017 r. wynosiła 1,63 ha (w grupie sadów 50 ha i większych - średnia ta wyniosła 92 ha).

Struktura odmianowa powierzchni uprawy drzew jabłoni w sadach jest zbliżona do tej z poprzedniego badania z 2012 r.Porównując wyniki badań z lat 1998, 2004, 2007, 2012 i 2017 r., można zaobserwować, że na przestrzeni ostatnich 20 lat niektóre odmiany nabrałydużego znaczenia (między innymi grupa Jonagold, Szampion, Ligol, GoldenDeliciousi Gala), inne tracą na ważności, a powierzchnia ich uprawy stopniowo zmniejsza się (np. Jonatan, Cortland czy Lobo). Nadal najpowszechniejszą odmianą uprawianą w Polsce jest Idared, którego udział w strukturze odmianowej utrzymuje się mniej więcej na stałym poziomie - ponad 20%. Drugie miejsce pod względem wielkości areału uprawy drzew jabłoni w sadach w 2017 r. (17,5%) zajmowały odmianyzgrupy Jonagold (w tym Jonagoredoraz inne mutanty), a ich udział w strukturze odmianowej sadów jabłoniowych stale rośnie. Na trzecim miejscu znalazła się odmiana Szampion (11,2%), a kolejne miejsca zajmowały odmiany Ligol, GoldenDelicious, Gala i Gloster (odpowiednio 7,0%, 5,1%, 5,0% oraz4,8% powierzchni uprawy jabłoni w sadach). Nadal w sadach spotyka się w uprawie starsze odmiany, np. Antonówkę, której udział w areale uprawy jabłoni zmniejszył się wprawdzie o 0,9 p. proc.w stosunku do 2012 r., lecz stanowił jeszcze 2,3%powierzchni uprawy jabłoni wsadach.Część odmian staje się już marginalna,np. Bancroft, McIntosh czy Weathly. 

Znaczny udział młodych drzew (w wieku do 4 lat) wykazano dla odmiany Gala (31,4% ogólnej powierzchni uprawy tej odmiany). Bardzo duży udział młodych sadów zanotowano też dla grupy Jonagold.

Wyniki badania pokazują, że uprawa jabłoni w sadach była skoncentrowana głównie na terenie województwa mazowieckiego (45,6% powierzchni sadów zajętej pod uprawę jabłoni w Polsce). Dużą koncentrację sadów jabłoniowych zanotowano także w województwach: łódzkim (12,7%), lubelskim (12,4%) i świętokrzyskim (11,7%). W sumie na terenie tych czterech województw skupione było ok. 82,4% powierzchni sadów jabłoniowych w Polsce.

Źródło: Główny Urząd Statystyczny. Całe wyniki badania dostępne TUTAJ