Jak uniknąć oparzeń słonecznych na jabłkach? Część II

mgr inż. ogr. Tomasz Sikora, doradca sadowniczy ProNutiva - UPL Polska 04 wrzesień 2024

Nieodwracalnym zjawiskiem, które zaczęliśmy odczuwać przez ostatnie lata, jest globalne ocieplanie się klimatu. Od przynajmniej dobrych kilku sezonów przebieg pogody może zaskoczyć różnymi anomaliami. Zazwyczaj powtarza się podobny scenariusz, kiedy to po bezśnieżnych i ciepłych zimach, nadchodzi fala wiosennych przymrozków, potem susza, kolejno chłodny i deszczowy czerwiec z gradem (nawet kilkukrotnym) aż w końcu nadchodzi, na przełomie lipca i sierpnia, a nawet I dekada sierpnia (prognozy 2024) bardzo upalne i słoneczne lato z temperaturami powietrza w cieniu blisko i powyżej 30°C. Takie „afrykańskie” warunki pogodowe (bez istotnych opadów deszczu) potrafią utrzymywać się ostatnio nawet cztery tygodnie i więcej i wywołują niekorzystny biotyczny stres dla roślin. Zazwyczaj po takiej pogodzie w ciągu lata zwiększa się ryzyko powstawania oparzeń słonecznych na jabłkach. Dość długo problem ten dotyczył przeważnie sadów jabłoniowych w krajach Zachodniej Europy i USA, gdzie klimat jest zdecydowanie cieplejszy, z wysoką temperaturą oraz silną operacją słoneczną, które działają niekorzystnie na owoce. Dla przykładu w krajach Beneluksu (Belgia / Holandia) straty spowodowane poparzeniami słonecznymi mogą sięgać nawet 35-40% owoców, a w USA (stan Waszyngton) – ok. 10%. Jednak objawy oparzeń na skórce jabłek znacznie częściej w ostatnich sezonach możemy zaobserwować również w polskich sadach. Aktualnie ryzyko oparzeń jabłek tuż przed zbiorami będzie większe, ponieważ synoptycy przewidują kolejny okres wysokich temperatur (ok. 30°C i nieznacznie poniżej) nawet do połowy września 2024 r. W celu zwiększenia udziału ogólnego plonu handlowego powinniśmy czynić wszelkie działania zapobiegające powstawaniu oparzeń słonecznych na owocach. W przypadku ich wystąpienia nie mamy już żadnych możliwości ich eliminacji. Warto zwiększać także odporność roślin na czynniki stresowe występujące latem w sadzie.

Jak zapobiegać oparzeniom słonecznym

Cięcie drzew

Pierwszą podstawową metodą ograniczania powstawania oparzeń słonecznych na rosnących owocach przede wszystkim jest unikanie wystawiania ich na bezpośrednie działanie promieniowania słonecznego. Można to zrobić poprzez odpowiednie cięcie i formowanie koron. Powinno być one wykonane w optymalnym terminie 4-3 tygodni przed zbiorem (nie za wcześnie / nie za późno) i przede wszystkim w dni pochmurne. Nie należy odsłaniać zbytnio owoców, które rosły zacienione przez liście. Tylko stopniowa zmiana nasłonecznienia i temperatury daje owocom lepsze szanse na adaptację do nowych warunków i nie powoduje wywołania zbędnego stresu. Każda prawidłowo uformowana i cięta korona drzewa filtruje bezpośrednie promienie słoneczne, zapobiegając poparzeniom skórki owoców, a jednocześnie pozwala na ich dobre wybarwienie.

Nawożenie

Kolejnym działaniem zapobiegawczym jest stosowanie odpowiedniego programu nawożenia dolistnego wapniem (Ca) z dodatkiem krzemu (Si) – np. Caliogo oraz nawożenia azotem (N) najlepiej w dawkach dzielonych (2-3) – ostatnia dawka podana w drugiej połowie czerwca.

Nawadnianie / zraszanie nadkoronowe

Zwłaszcza w czasie upałów powinno się racjonalnie stosować nawadnianie w sadzie tak, żeby nie dopuścić do większych okresów zbytniego przesuszenia gleby. Ciekawym rozwiązaniem jest wykorzystywanie zraszaczy nadkoronowych do schładzania drzew podczas letnich dni z wysoką temperaturą. Tego typu praktyki stosują od lat Włoscy sadownicy, ale znane są już i wdrażane w Polsce. Niestety dodatkowe dostarczenie wody w ten sposób zwiększa równocześnie ryzyko porażenia wtórnym parchem jabłoni, zarazą ogniową (zwłaszcza w kwaterach i na odmianach podatnych) czy innymi patogenami (choroby przechowalnicze) wpływające na spadek zdolności przechowalniczej.

Logistyka po zbiorze

Owoce zebrane w skrzynio paletach najlepiej ustawiać w zacienionych miejscach i należy powolnie schładzać przed wstawieniem do obiektów chłodniczych.

Glinka kaolinowa

W niektórych gospodarstwach sadowniczych praktykowane jest opryskiwanie drzew roztworem glinki kaolinowej (30-40 kg/ha) przed okresem upałów. Główną wadą tego rozwiązania jest dość długie utrzymywanie się na owocach w formie kleistego nalotu, który bardzo ciężko usunąć z powierzchni skórki bez wodnego rozładunku i specjalnych szczotek na linii sortującej.

Produkty wapniowe

Innymi rozwiązaniami dedykowanymi do ochrony jabłek i gruszkek przed oparzeniami słonecznymi są różne preparaty na bazie węglanu wapnia (np. DeccoShield, Cerone, Maxi Flow). Dedykowany jest przede wszystkim do ochrony owoców (jabłka / gruszki) przed oparzeniami słonecznymi. Aplikowane poza korzeniowo produkty te tworzą idealnie równomierną biało-szarawą warstwę na organach rośliny – owoce i liście (Fot. 1), która chroni przed słońcem (2-3 tygodnie) – Fot. 2, ale równocześnie jest źródłem wapnia (Ca) dla rosnących owoców – Fot. 3.

Fot. 1 - Nawóz DeccoShield chroni jabłka przez okres 2-3 tygodni

Warto zwrócić uwagę, że takie rozwiązania nie odbiją promieni słonecznych jak glinka kaolinowa (4%) tylko tworzy na opryskanych powierzchniach swego rodzaju filtr. Rozprasza on promienie UV przy ich minimalnym wchłanianiu (< 1%, glinka kaolinowa - > 18%) i zwiększa dyfuzję światła. Rozproszone światło daje ochronę przed UV oraz poparzeniom słonecznym a także przegrzaniu, ale przepuszcza promienie potrzebne do fotosyntezy. Proces ten jest optymalny, gdy transmisja światła jest przepuszczona, a nie odbita i jest rozproszona (95%, glinka kaolinowa – 58%) a spektrum światła kształtuje się na poziomie 400-680 nm. To sprawia, że roślinie łatwiej jest wykorzystać światło do fotosyntezy (Rys. 1).

rys art

Rys. 1

Owoce otrzymują światło w formie rozproszonej i nie wpływa to w żadnym wypadku na proces ich wybarwiania. Takie produkty / nawozy wapniowe powinny być stosowane zapobiegawczo na kilka dni (od 4 do 2) przed okresem spodziewanych upalnych dni z dużą operacją słoneczną.