Koniec z powszechnym przechowywaniem do wiosny?

Zapewne każdy z Szanownych Czytelników słyszał o drożejącym prądzie, media bombardują nas tymi informacjami prawie codziennie. Do wielu sadowników właśnie docierają lub dotarły już pisma od dostawców energii o gigantycznych podwyżkach, sięgających nawet 150%. Ostatnio jeden z sadowników mówił mi, że dostał nową ofertę, podnoszącą mu stawkę za 1 kWh z 0,7 na 1,7 zł. Jednak warto mieć w świadomości, że to dopiero początek i ceny energii elektrycznej będą jeszcze wyższe...

Na początku lipca cena 1 MWh  na TGE, z dostawą na 2023 rok, wynosiła 1200 zł, podczas gdy 1 MWh rok temu, również z dostawą na 2023, kosztowała 368 zł. Mamy więc ponad 3-krotny wzrost ceny. Także pisma, które sadownicy dostali teraz i podwyżki jakie za chwilę nas dotkną, to dopiero początek. Energia elektryczna nie jest może największą składową produkcji jabłek, lecz skala podwyżek może drastycznie zmienić nasz rynek. Dlaczego? Otóż prąd jest głównym kosztem przy przechowywaniu jabłek. Podczas gdy do tej pory usługowe przechowywanie jabłek kosztowało 20-30 gr/kg a cena ta była głównie pochodną prądu, to dziś ta stawka musiałaby wynosić 40-60 groszy aby zapewnić usługodawcy zyski na podobnym poziomie jak w latach ubiegłych. Oczywiście przechowywanie we własnej chłodni zawsze było tańsze ale skala wzrostu kosztów będzie podobna. Jeśli przyjąć, że przechowywanie u siebie kosztowało 15 groszy to teraz będzie kosztowało 30 groszy. Ostatnie sezony udowadniały nam, że długie przechowywanie jabłek, nawet w super komorach ULO, nie dawało raczej zysków, ewentualnie zwyżka ceny pozwalała na pokrycie kosztów przechowywania. Jeśli różnica  w sprzedaży jabłek między jesienią a wiosną w kolejnych latach, będzie na poziomie poprzednich sezonów, to przechowalnictwo będzie nieopłacalne. Bardzo wiele osób będzie próbowało uniknąć takiego scenariusza, próbując upłynnić towar jesienią. Ponieważ wolny rynek generalnie ma zdolność do samoregulacji, to będzie to na plus dla tych, którzy zdecydują się przechować towar do wiosny. Szczególnie w uprzywilejowanej pozycji będą ci producenci, którzy mają efektywne instalacje OZE, pozwalające wygenerować ilości prądu, zaspokajające własne potrzeby w ciągu sezonu. Również ci, którzy mają umowy terminowe ze stałymi cenami będą na wygranej pozycji, bo ich koszty nie zwiększą się radykalnie w stosunku do lat poprzednich i sąsiadów, posiadających umowy z ruchomymi stawkami. Jednak obie grupy – posiadacze OZE i stałych cen – to niewielki odsetek rynku. Znając mentalność sadowników, to w tym sezonie jeszcze dość duża grupa producentów zdecyduje się na gazowanie swoich jabłek, bo świadomość podwyżek nie boli, dopóty, dopóki nie trzeba zapłacić rachunku.

Ponieważ polskie sadownictwo boryka się z brakiem rynków zbytu i wiosną zostaje nam w komorach całkiem sporo jabłek, to – mimo dużej podaży jesiennej – możemy mieć kolosalne rachunki za prąd wiosną i niskie ceny jabłek, niepozwalające na pokrycie kosztów przechowywania. Po ostatnich sezonach, nawet jeśli sadownicy sypali na przemysł całe komory jabłek deserowych, to i tak zostawało na tyle aby pokryć koszty. Jednak teraz, po gigantycznych podwyżkach prądu, wiosną może się okazać, że na te koszty nie starczy. Bolesna lekcja może jednak skutkować w dalszych latach radykalną zmianą skłonności do przechowywania, wręcz pojawieniem się do niego awersji. Przechowywać owoce będą ci, którzy będą mieli kontrakty na dostawy albo chociaż pomysły na sprzedaż wiosną swoich owoców. Skończy się masowe przechowywanie w ciemno, bo będzie ono zbyt ryzykowne. Paradoksalnie ustabilizuje to rynek i może być błogosławieństwem dla dalszej produkcji jabłek w Polsce, bo czego jak czego ale stabilizacji, trwałości relacji i ciągłości współpracy, brakuje nam najbardziej. Natomiast prąd to nie tylko koszt przechowywania jabłek ale także ich sortowania. Poprzez sortowanie rozumiem nie tylko faktyczną kalibrację owoców ale także ich tymczasowe składowanie przed sortowaniem, chłodzenie przed wysyłką i cały proces, który zaczyna się zdjęciem skrzyń z ciężarówki a kończy włożeniem kartonów na samochód. Rachunki za prąd zawsze były poważnym składnikiem kosztów operacyjnych wielkich sortowni, teraz koszt przygotowania jabłka jeszcze wzrośnie. Wiele z istniejących obecnie sortowni ostatnio działa na granicy opłacalności. Teraz ich pozycja rynkowa ponownie ulegnie osłabieniu, poprzez znaczącą podwyżkę cen energii. Ponieważ zwyżki kosztów nie da się prosto  przerzucić na klientów, bo są oni zbyt silni, to będą przerzucane na dostawców, bo są dużo słabsi. Mówiąc wprost: będą chcieli płacić jeszcze mniej za jabłka. Czy da się płacić jeszcze mniej? Raczej nie. Udowodnił to poprzedni sezon, gdy cena jabłek po sortowaniu niewiele się różniła od ceny przemysłu i ludzie woleli całą komorę sprzedać na obieranie, niż oddać na sortowanie. Poza tym dalsze faktyczne zrównanie stawek za jabłka deserowe ze stawkami za jabłka przemysłowe po prostu będzie skutkowało masową produkcją przemysłu i problemami w zakupie surowca przez sortownie w dłuższej perspektywie czasu. Radykalny wzrost kosztów energii elektrycznej przyczyni się do sporej zmiany na rynku jabłek. Zmieni on podejście do przechowywania owoców przez sadowników a także wymusi zmiany w organizacji rynku pośrednictwa owocowego.