Owocanka południowa – nowy groźny szkodnik sadów owocowych

Pierwszy przypadek stwierdzenia obecności owocanki południówki na terenie Polski miał miejsce we wrześniu 2018 r. w Trzebnicy (w województwie dolnośląskim). W 2019 r. i 2020 r. ponownie wykryto obecność muchówki w tej samej lokalizacji. Pojedyncze okazy szkodnika zostały odłowione w pułapki feromonowe zlokalizowane w sadzie brzoskwiniowym i jabłoniowym. Celem prowadzenia takich lustracji z użyciem pułapek feromonowych jest wykrycie potencjalnych ognisk występowania owocanki południówki na terenie Polski.

Od 2020 r. monitoring z użyciem pułapek feromonowych do odłowu dorosłych muchówek owocanki południówki prowadzony jest  również na terenie województwa śląskiego. Dotychczas nie stwierdziliśmy obecności szkodnika na terenie naszego województwa.

Owocanka południowa (Ceratitis capitata (Wiedemann)) to muchówka pochodząca z tropikalnej części Afryki, skąd rozprzestrzeniła się na obszar śródziemnomorski tego kontynentu i Europy oraz do niektórych krajów Ameryki Północnej  i Południowej. W Europie występuje głównie w krajach basenu morza Śródziemnego (gatunek znany z: Albanii, Austrii, Bułgarii, Chorwacji, Cypru, Czarnogóry, Francji, Grecji, Hiszpanii, Malty, Portugalii, Rosji, Serbii, Słowenii, Włoch, Ukrainy i Turcji). W Unii Europejskiej nie podlega obowiązkowi zwalczania.

Owad jest gatunkiem polifagicznym, którego larwy rozwijają się w owocach bardzo wielu, nie spokrewnionych ze sobą gatunków roślin. W Europie do ważnych gospodarczo roślin żywycielskich zalicza się: jabłoń (Malus pumila), awokado (Persea amaricana), Citrus spp., figę (Ficus carica), kiwi (Actinidia deliciosa), mango (Mangifera indica), nieszpułkę (Mespilus germanica), gruszę (Pyrus comunis) oraz Prunus spp. (w szczególności brzoskwinia (P. persica)). Gatunek był również notowany na roślinach dziko rosnących.

Objawy występowania

Larwy rozwijają się w owocach roślin żywicielskich. Samice składają jaja tuż pod skórką owoców, nakłuwając pokładełkiem ich powierzchnię. W miarę upływu czasu skórka wokół miejsca złożenia jaj może ciemnieć i zapadać się, w przypadku owoców zawierających dużo cukru, może on pojawiać się w postaci granulek wokół nakłuć, a w przypadku owoców z dużą zawartością soku może on wypływać z otworu zrobionego pokładełkiem przez samicę. Larwy drążą wnętrze owocu wyjadając jego zawartość. Wygryzione chodniki często wypełniają kropelki mętnej cieczy. Symptomami zewnętrznymi zasiedlenia w tym okresie może być mięknięcie owoców, zapadanie się, ciemnienie i pękanie skórki w miejscach żerowania larw, wycieki soku i gumy. Miąższ jest poprzecinany korytarzami, traci swoją zwartą strukturę, często rozpada się i gnije; wewnątrz widoczne są białawe larwy muchówek.

Sposoby wykrywania obecności

Wykrywanie szkodnika opiera się na prowadzeniu oceny wizualnej roślin w celu stwierdzenia objawów jego występowania oraz obecności różnych stadiów rozwojowych tego owada. Podczas prowadzenia inspekcji w pierwszej kolejności zwracać uwagę na owoce, które posiadają uszkodzenia, są nietypowo wykształcone, różnią się od pozostałych rozmiarem itp. Owoce uważnie przeglądać w poszukiwaniu zewnętrznych objawów występowania szkodników. Trzeba je również przeciąć, aby stwierdzić obecność owadów wewnątrz. W wysokiej temperaturze otoczenia, całkowicie wyrośnięte larwy wyjęte z owoców, wyginają się i wielokrotnie „skaczą” na odległość ok. 2,5 cm. Oprócz samych owoców należy również przeglądać opakowania, w których się znajdują. Larwy opuszczają owoce przed przepoczwarczeniem i można je odnaleźć w materiale opakowaniowym. W związku z tym mogą w nim znajdować się również poczwarki. Do wykrywania obecności szkodnika można stosować pułapki feromonowe. W przypadku konieczności przekazania odłowionych okazów do analizy laboratoryjnej, należy przesyłać owady uśmiercone, w odpowiedni sposób zakonserwowane lub żywe szkodniki wraz z częścią rośliny, w której żerują. Ostateczna i pewna identyfikacja powinna być przeprowadzona w warunkach laboratoryjnych z wykorzystaniem mikroskopu.

Źródło: strona internetowa piorin.gov.pl, ulotka GIORiN „Owocanka południowa (Ceratitis capitata (Wiedemann)) szkodnik owoców importowanych do Polski”, fot. UGA 1317085, Scott Bauer, USDA Agricultural Research Service, Bugwood.org)