Serbia – rosnący gracz na globalnym rynku borówki

Serbia wyraźnie zaznaczyła swoją obecność na globalnym rynku borówki, mimo stosunkowo niewielkiej skali produkcji. Przy powierzchni upraw sięgającej około 2500 hektarów, roczna produkcja wynosi 6000–7000 ton. Sezon zbiorów trwa od początku czerwca do października, a szczyt eksportu przypada na środek lata.

Choć Serbia nie dorównuje pod względem wolumenu takim krajom jak Hiszpania czy Polska, jej udział w eksporcie jest znaczący ze względu na niską konsumpcję krajową. Do 2023 roku kraj znalazł się w pierwszej dziesiątce największych światowych eksporterów borówki, co potwierdza skuteczność strategii skoncentrowanej na rynkach zagranicznych. W ciągu ostatnich pięciu lat Serbia – obok Meksyku i Maroka – notowała jedne z najwyższych wskaźników wzrostu eksportu wśród liderów branży.

Sezon 2023 okazał się jednak wymagający. Produkcja wyniosła około 6500 ton, ale wyjątkowo deszczowy maj doprowadził do pogorszenia jakości owoców. Skutkiem były miększe borówki z większą liczbą wad, co przełożyło się na wysoki – około 14% – wskaźnik odrzuceń, znacznie przewyższający typowy poziom 2–4%. Branża zareagowała elastycznie, kierując owoce niższej jakości do przetwórstwa mrożonego lub sprzedaży lokalnej, co pozwoliło utrzymać stabilny poziom eksportu.

Główne rynki zbytu serbskich borówek to Holandia, Niemcy, Rosja, Polska i Wielka Brytania. Szczególne znaczenie mają Holandia i Niemcy, które stanowią bramy do łańcuchów dostaw Unii Europejskiej – zwłaszcza przez port w Rotterdamie. Choć Rosja przez lata była kluczowym partnerem handlowym, obecnie Serbia stopniowo koncentruje się na bardziej stabilnych rynkach, z uwagi na trudności logistyczne i płatnicze w handlu z Rosją. Przełomowym krokiem było uzyskanie przez Serbię dostępu do rynku chińskiego pod koniec 2023 roku, co otwiera nowe możliwości rozwoju.

Wyzwania dla sektora stanowią rosnące koszty pracy i niedobór siły roboczej. Wraz z poprawą sytuacji gospodarczej w kraju coraz trudniej jest zatrzymać pracowników w rolnictwie – wielu z nich wybiera pracę w Europie Zachodniej. W efekcie rosną koszty zatrudnienia i pojawia się potrzeba sprowadzania sezonowych pracowników z zagranicy. Dodatkowo dominująca w Serbii struktura małych i średnich gospodarstw wymaga inwestycji w zwiększanie skali produkcji i wdrażanie nowoczesnych technologii.

W perspektywie do 2030 roku Serbia planuje umiarkowany wzrost produkcji do poziomu przekraczającego 10 000 ton rocznie, z utrzymaniem nacisku na eksport. Korzystne okno dostaw – pomiędzy szczytami sezonów w Hiszpanii i Polsce – daje Serbii strategiczną przewagę. Dalsze postępy w mechanizacji oraz rozwój nowych odmian mogą przyczynić się do zwiększenia wydajności i wzmocnienia pozycji kraju w europejskim łańcuchu dostaw borówki.