Pan Parch: „Jeszcze tu wrócę”

Parch jabłoni (Venturia inaequlis), mimo coraz doskonalszych metod zwalczania i rozwiniętego doradztwa, wciąż jest w Polsce najgroźniejszą i najpowszechniej występującą chorobą sadów jabłoniowych. Straty powodowane przez parcha są bardzo wysokie, gdyż porażone owoce tracą wartość handlową, a przy dużym nasileniu choroby możliwa jest znaczna redukcja lub nawet całkowita utrata plonu handlowego. Skutki porażenia grzybem V. inaequlis nie ograniczają się jedynie do redukcji plonu handlowego lub zbioru jabłek o niskiej jakości, ale również mają wpływ na kondycję drzew jabłoni. Warto podkreślić, że silne porażenie liści powoduje ograniczenie fotosyntezy, co wpływa niekorzystnie na kondycję drzew i przyczynia się do słabszego zawiązywania pąków kwiatowych, ogranicza wzrost pędów oraz poprzez osłabienie drzew, zwiększa ich podatność na mróz. 

Warunki atmosferyczne panujące w naszym kraju sprzyjają corocznemu rozwojowi parcha. Szczególnie wysokie nasilenie choroby obserwuje się w latach z dużą ilością opadów wiosną, przekropną i mglistą pogodą. Ponadto należy zauważyć, że w Polsce większość uprawianych odmian jabłoni należy do podatnych na porażenie przez Venturia inaequlis. Biorąc pod uwagę warunki atmosferyczne oraz podatność uprawianej odmiany zwykle w sadach jabłoniowych wykonuje się od 8 do 15 zabiegów w sezonie wegetacyjnym.

Grzyb Venturia inaequlis poraża większość organów nadziemnych jabłoni, w tym głównie liście, ogonki liściowe, działki kielicha, szypułki oraz owoce będące w różnym stadium ich wzrostu i rozwoju, rzadziej zielone pędy i łuski pędów. Najsilniejsze i najgroźniejsze dla jabłoni wysiewy zarodników workowych obserwuje się najczęściej w wilgotnych okresach od  fazy zielonego pąka do około 2 tygodni po kwitnieniu.

Znaczenie skutecznej ochrony

Każdy sadownik wie, że skuteczne zwalczanie chorób jabłoni jest najważniejszym elementem, który gwarantuje sukces w produkcji jabłek dobrej jakości. Niezmiennie od wielu lat, chemiczne zabiegi, z wykorzystaniem klasycznych fungicydów, stanowią najefektywniejszą, najszybszą i niekiedy jedyną metodę zapobiegania stratom powodowanym przez parcha jabłoni. O skuteczności metody chemicznej decyduje wybór właściwego fungicydu, termin zabiegu, a także technika samego opryskiwania. Stosując określone fungicydy, należy brać również pod uwagę inne czynniki mające bezpośredni lub pośredni wpływ na skuteczność ochrony chemicznej, czyli m.in. poziom źródła infekcji, podatność odmiany, czy też warunki pogodowe w okresie wegetacji.

Asortyment fungicydów zarejestrowanych w ochronie jabłoni przed parchem obejmuje środki o działaniu powierzchniowym (pozostające na powierzchni chronionych organów, tworząc warstwę ochronną), preparaty o działaniu wgłębnym (transportowane przez kutikulę, wnikają w głąb tkanek liścia, nie są jednak przemieszczane systemicznie poza miejsce naniesienia) oraz o działaniu systemicznym (transportowane w tkankach liści poza miejsce naniesienia), wykorzystywane do zabiegów zapobiegawczych (przed lub w trakcie infekcji), interwencyjnych (po infekcji) i wyniszczających (po wystąpieniu objawów choroby).

Podstawowe znaczenie w zwalczaniu parcha jabłoni odgrywa ochrona sadu w okresie infekcji pierwotnych, powodowanych przez zarodniki workowe. Okres ten zwykle decyduje o skuteczności ochrony w danym sezonie wegetacyjnym. Niezbędne w prawidłowym ustaleniu  terminu rozpoczęcia ochrony, jak i jej zakończenia, są obserwacje rozwoju i dojrzewania zarodników workowych.

Najważniejsza jest profilaktyka – działanie zapobiegawcze

W sytuacji dużego zagrożenia, na podatnych odmianach jabłoni pierwszy zabieg należy wykonać zapobiegawczo przed rozpoczęciem wysiewów zarodników V. inaequalis. Zabiegi zapobiegawcze zaleca się kontynuować w zależności od intensywności wysiewu zarodników workowych.

Okres, w którym ponad 30% owocników zawiera już dojrzałe, zdolne do wysiewu zarodniki, świadczy o konieczności rozpoczęcia profilaktycznej ochrony chemicznej. Z reguły pierwsze wysiewy mają miejsce w połowie kwietnia (możliwe 2-3 tygodniowe odstępstwa), którym sprzyja, w okresie wiosennym wysoka wilgotność powietrza i częste opady deszczu. Wysiewy i silne infekcje we wczesnym etapie wegetacji mogą sprzyjać rozległemu wystąpieniu choroby, gdyż rozwijające się liście i zawiązki kwiatów wykazują dużą podatność na porażenie. Najskuteczniejszą ochronę uzyskuje się stosując środki o działaniu powierzchniowym stosowanych zapobiegawczo, które hamują kiełkowanie zarodników i ich rozwój, stąd preparaty te powinny być aplikowane najlepiej tuż przed wysiewem zarodników. Termin zabiegów oraz odstępy między nimi uzależnione są od warunków atmosferycznych, szybkości przyrostu tkanki, wielkości wysiewów i infekcji oraz podatności odmiany.

Do fungicydów o działaniu zapobiegawczym zalecanych w ochronie jabłoni należą m.in. preparaty miedziowe MIEDZIAN® EXTRA 350 SC, MIEDZIAN® 50 WP, bardzo przydatne do pierwszych zabiegów, gdy wysiewy zarodników workowych są zwykle jeszcze niewielkie. Działanie zapobiegawcze wykazują również fungicydy należące m.in. do ditiokarbaminianów, ftalimidów oraz pochodnych guanidyny. Najskuteczniejszym działaniem zapobiegawczym cechują się: kaptan (KAPTAN® zawiesinowy 50 WP) czy też dithianon, wykazujące również krótkie działanie interwencyjne od 24 do 36 godzin po infekcji. W celu zwiększenia efektywności ochrony zaleca się również stosowanie związków triazolowych, czyli środków układowych o specyficznym działaniu na komórki grzyba (TORES 250 EC).

Najsilniejsze wysiewy zarodników workowych obserwuje się zwykle w czasie intensywnego przyrostu nowej tkanki, w związku z tym czynnik ten należy uwzględnić przy ocenie czasu działania fungicydów powierzchniowych. Należy również wziąć po uwagę ewentualne zmywanie preparatu przez deszcz występujący po zabiegu. W zależności od przyczepności fungicydów i intensywności opadów przyjmuje się, że zmycie środków następuje przy opadach od 20 do 40 mm.

Aktualne komunikaty sygnalizujące rozwój  grzyba Venturia inaequlis, wskazują iż w sprzyjających warunkach rozwoju (temperatury i wilgotności), w najbliższych dniach możliwy będzie nieznaczny wysiew zarodników V. inaequlis. Należy podkreślić, że w różnych rejonach kraju rozwój parcha jabłoni może przebiegać inaczej.

Zabiegi interwencyjne oraz wyniszczające – po wystąpieniu infekcji

Preparaty o działaniu interwencyjnym wykazują zdolność niszczenia grzybni V. inaequalis rozwijającej się pod kutikulą. W przypadku tych fungicydów istotna jest długość działania interwencyjnego, które zwykle waha się od 36 do 120 godzin po infekcji. Najdłuższym działaniem interwencyjnym charakteryzują się fungicydy zawierające difenokonazol (m.in. TORES 250 EC) oraz flusilazol.

W przypadku pojawienia się plam parcha jabłoni na liściach należy zastosować fungicydy działające wyniszczająco. Środki te niszczą zarodniki konidialne, trzonki konidialne lub grzybnię. Należy jednak pamiętać, że wykorzystywanie właściwości wyniszczających fungicydów powinno być ostatecznością. Częste stosowanie tych preparatów w sezonie, a szczególnie stosowanie ich wyniszczająco może prowadzić do szybkiego powstawania odporności sprawcy parcha jabłoni na grupy środków obarczone takim ryzykiem.

Spośród zarejestrowanych w Polsce środków najlepsze działanie wykazują fungicydy dodynowe, strobilurynowe, inhibitory biosyntezy steroli oraz anilinopirymidyny, stosowane wkrótce po pojawieniu się plam parcha jabłoni. Niestety wszystkie one należą do grupy ryzyka wystąpienia odporności. W ramach strategii zaleca się stosowanie środków tylko w zalecanej dawce, przemienne ze środkami zawierającymi substancje czynne z innych grup chemicznych, o odmiennym mechanizmie działania oraz stosowanie w maksymalnie 2-3 zabiegach w sezonie wegetacyjnym.

TORES 250 EC – niezbędny w skutecznej ochronie jabłoni

Szczególnie interesujące ze względu na swoje właściwości są preparaty należące do grupy inhibitorów biosyntezy steroli (IBS), w tym preparat TORES 250 EC zawierający difenokonazol. TORES 250 EC posiada krótkotrwałe działanie zapobiegawcze (24-96 godzin), działanie interwencyjne – do 120 godzin po infekcji oraz charakteryzuje się bardzo dobrym działaniem wyniszczającym, co czyni ten preparat niezbędnym w skutecznej ochronie jabłoni przed parchem. Zabiegi środkiem TORES 250 EC można wykonywać od początku fazy różowego pąka kwiatowego do końca fazy, gdy owoce osiągają wielkość do 20 mm (BBCH 57-72), czyli w okresie największej presji choroby, gdy wysiew zarodników workowych występuje najsilniej. Stosowanie środka TORES 250 EC zaleca się również w krytycznych sytuacjach, kiedy nie ma pewności co do skuteczności poprzednio wykonanych zabiegów oraz jeżeli zaistniała konieczność wykonania zabiegów wyniszczających.

Stosując preparaty o działaniu systemicznym z grupy inhibitorów biosyntezy steroli (IBS), takie jak TORES 250 EC, należy zwrócić szczególną uwagę na towarzyszące aplikacji preparatu warunki atmosferyczne, które wpływają na jego pobieranie i działanie. Temperatura powietrza, zarówno w czasie oprysku, jak i kilka godzin po zabiegu, decyduje o skuteczności fungicydu. Przyjmuje się, że dla preparatów z grupy IBS minimalna temperatura wynosi 12°C. Duże znaczenie ma również wilgotność powietrza, z którą powiązane jest tempo wysychania cieczy użytkowej na liściach. Preparaty z grupy inhibitorów biosyntezy steroli nie powinny być stosowane przy niskiej wilgotności powietrza, gdyż często w połączeniu z dużym nasłonecznieniem ograniczone jest pobieranie substancji aktywnej przez roślinę.

Negatywnym skutkiem wielokrotnego i często niewłaściwego stosowania niektórych grup fungicyd jest pojawianie się form Venturia inaequlis odpornych na te preparaty. Monokulturowy sposób uprawy jabłoni oraz konieczność prowadzenia intensywnej ochrony często sprawiają, że ryzyko wystąpienia odporności jest bardzo wysokie. Dlatego zaleca się niestosowanie środków należących do jednej grupy chemicznej częściej niż 2 razy w sezonie oraz uwzględnienie rotacji wśród fungicydów o różnym mechanizmie działania.

Na koniec należy podkreślić, że ważnym elementem w chemicznej ochronie przed parchem jabłoni jest umiejętne dobieranie preparatów odpowiednio do zagrożeń w czasie całego sezonu wegetacyjnego.

Odpowiedzialny producent miedzianów, jakim jest Synthos AGRO, ostrzega: ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje umieszczone w etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zwróć uwagę na stosowne zwroty i symbole ostrzegawcze umieszczone na etykietach produktów.

Monika Górak - Specjalista ds. Rejestracji Synthos Agro