Ochronić sad przed późnowiosennymi przymrozkami

Rośliny sadownicze narażone są na wiele niekorzystnych czynników środowiskowych, w tym także pogodowych. Najgroźniejsze są wiosenne przymrozki, które w pewnych sytuacjach mogą spowodować całkowite zniszczenie plonu. Z przymrozkiem mamy do czynienia, gdy średnia temperatura dobowa jest dodatnia, ale temperatura minimalna przy gruncie spada poniżej 0°C. Oznacza to, że w nocy lub o poranku panuje mróz, natomiast w ciągu dnia temperaturaulega zmianie na dodatnią. Średnia temperatura pomiędzy tą zmierzoną w najzimniejszej i najcieplejszej części doby – również jest dodatnia.

Przymrozek – podstępny wróg

Przymrozki przychodzą nagle i w niektórych sytuacjach mogą lokalnie spowodować całkowite zniszczenie plonu. Stopień uszkodzenia roślin, zwłaszcza pąków kwiatowych i kwiatów, które kształtują owocowanie i plon, zależy od spadku temperatury i długości jego trwania.

Najbardziej krytycznym momentem dla rozwoju owoców i tym samym dla wielkości przyszłego plonu jest okres kwitnienia drzew. I to właśnie w tym czasie, gdy większość kwiatów jest otwarta, w naszych warunkach klimatycznych dochodzi do wystąpienia przymrozków z temperaturami od -1⁰C do nawet -10⁰C, które niszczą słupek i zalążnię kwiatów będących zaczątkiem przyszłych owoców. Lód, który utworzył się wewnątrz komórek podczas takich przymrozków, uszkadza tkanki, które brązowieją i w efekcie zasychają. Z takich kwiatów owoców na pewno nie będzie.

Wytrzymałość roślin na mróz – uwarunkowania, gatunki i odmiany

Wytrzymałość roślin na przymrozki jest nie tylko cechą gatunkową czy nawet odmianową. Zależy także od stopnia rozwoju pąków kwiatowych i ogólnej kondycji roślin. Wrażliwość na przymrozki zależy od fazy fenologicznej, w której wystąpi przymrozek. I tak: zalążnie przemarzają w temperaturze od -3⁰C, liście wokół kwiatów od -5⁰C, różowe pąki kwiatowe przemarzają w temperaturze -4^oC, kwiaty w pełni rozwinięteulegają uszkodzeniu w temperaturze od -2^oC, natomiast zawiązki owocowe ulegają uszkodzeniu już w temperaturze -1, -1,7^oC.

Największe ryzyko uszkodzenia przez przymrozek występuje u drzew mało odpornych na mróz wcześnie rozpoczynających kwitnienie czyli moreli, brzoskwiń, śliw i czereśni. Mniej narażone są grusze, jabłonie i wiśnie. Ale także i wśród tych gatunków są odmiany, których wytrzymałość na mróz jest bardzo mała. W sadach jabłoniowych z kwaterami takich odmian jak Golden Delicious, Idared, Jonagold czy Szampion przymrozki mogą spowodowaćnieodwracalne straty. Także w sadach z uprawą wiśni na odmianach np. Książęca, Nefris, Wilga czy Lucyna przymrozki wiosenne są bardzo groźne i mogą prowadzić do zamierania kwiatów skutkującego znacznym ograniczeniem owocowania.

Spośród krzewów owocowych uszkodzenia przymrozkowe występują najczęściej na porzeczce czarnej i czerwonej. Przez przymrozki bywają również uszkadzane kwiaty truskawek. Doświadczeni sadownicy doskonale wiedzą, co może się stać w połowie maja z ich uprawami. Tak zwani zimni ogrodnicy mogą okazać się zabójczy dla kwitnących drzew i dla późniejszych zbiorów. Najwrażliwsze na przemarzanie są kwiatostany od fazy różowego (lub białego) pąka aż do końca kwitnienia.
Z obserwacji wynika, że w przypadku jabłoni występujące w tym okresie temperatury od -2°C do -4°C mogą być przyczyną utratyod 10% do nawet 90% kwiatów.

Jak zabezpieczyć sad przed przymrozkami?

Jest rzeczą powszechnie znaną, że przymrozki wiosenne zdarzają się szczególnie często w zastoiskach mrozowych. Występowanie przymrozków zależy nie tylko od topografii terenu, ale i od jakości powierzchni gleby, czyli od okrywy roślinnej i rodzajów gleby.I tak np. występowaniu przygruntowych przymrozków wiosennych sprzyja okrywa roślinna, znacznie rzadziej przymrozki występują nad glebą utrzymywaną w czarnym ugorze. Wynika to z faktu, że chwasty zwiększają powierzchnię promieniowania ciepła, a ponadto silnie transpirują, co również pochłania wiele ciepła.Także rodzaj gleby ma duży wpływ na przewodność cieplną. Gleba piaszczysta szybciej zamarza na początku zimy, za to na wiosnę istnieje mniejsze niebezpieczeństwowystąpienia przymrozków nad nią niż nad glebą gliniastą. Trzeba o tym pamiętać sadząc drzewa niskopienne, w przypadku których większa część korony drzewa znajduje się bliżej ziemi, gdzie jest zwykle zimniej, niż w warstwie powietrza trochę wyżej. Również dlatego, że coraz częściej w międzyrzędziach sadu znajduje się murawa. Aby więc zmniejszyć niebezpieczeństwo wystąpienia przymrozków, pasy murawy powinny być jak najwęższe, a tuż przed kwitnieniem trawę należy skosić, by nie promieniowało z niej zbyt wiele ciepła w krytyczną chłodną noc. W sadach, w których uprawia się glebę mechanicznie, wszelkie uprawki należy wykonać nie później niż na 2 tygodnie przed kwitnieniem.

Aktywne metody ochrony roślin przed przymrozkami

Jest kilka sposobów zapobiegania uszkodzeniom przymrozkowym lub zredukowania ich skutków, z których mogą korzystać sadownicy. Do najważniejszych aktywnych metod ochrony roślin przed przymrozkami należą:

• odymianie,
• ogrzewanie i mieszanie powietrza w sadzie,
• zraszanie (deszczowanie) i zamgławianie,
• stosowanie krioprotektantów i stymulatorów odporności.

Choć żadna z tych metod nie zabezpieczy sadu przed przymrozkami w 100%, to warto przekalkulować, czy lepiej nie robić nic i stracić większość plonu, czy może zainwestować i uzyskać choćby zwrot kosztów poniesionych na początku wegetacji.

Jednym ze sposobów ochrony sadów przed przymrozkami jest odymianie polegające na wolnym paleniu materiałów organicznych, jak np. drewno, torf. Wilgotne drewno, czy inne stałe materiały organiczne służą do wytwarzania ponad sadem warstwy dymu, od którego odbijają się promienie cieplne i wracają do ziemi, wskutek czego nie oziębia się ona tak intensywnie.

Ogrzewanie sadu i mieszanie powietrza ma na celu bezpośrednio podniesienie temperatury upraw, a także podniesienie temperatury powietrza przy powierzchni ziemi, gdzie znajdują się rośliny. Sadownicy często mają własne wypracowane metody ogrzewania swoich upraw, np. poprzez spalanie drewnalub innych paliw stałych na ruchomych platformach umieszczanych na ciągniku. Bardziej komercyjne metody to wykorzystywanie do tego celu mobilnych lub stacjonarnych maszyn, które dostarczają cie­pło powstałe ze spalania gazu.

Ochronę sadów przez przymrozkami można również zapewnić poprzez zraszanie (deszczowanie). Metoda ta polega na wyrównaniu strat energii cieplnej w sadzie poprzez wykorzystanie ciepła wydzielanego podczas ochładzania się i zamarzania wody. Stałe pokrywanie chronionych roślin wodą powoduje, że zamarzająca woda oddaje ciepło tkankom roślinnym.Jest to bardzo skuteczna metoda, pozwalająca zabezpieczyć rośliny przed przymrozkami do -5°C, a według niektórych źródeł nawet -7°C, ale też wymaga dużego nakładu inwestycyjnego i finansowego oraz posiadania odpowiedniego rezerwuaru wody. Deszczownia powinna dostarczać wodę w postaci bardzo drobnych kropli równomiernie pokrywających cała opryskiwaną powierzchnię. Przy deszczowaniu należy pamiętać, że jeżeli deszczownia dostarcza zbyt dużo wody, to gałęzie drzew na których znajdują się sople lodu, mogą połamać się pod jego ciężarem. Uruchomionej deszczowni nie wolno zatrzymywać, gdyż doprowadzi to do przemarznięcia kwiatów, gdyż temperatura w środku sopli lodowej spadnie poniżej progu krytycznego.

Istnieją również inne skuteczne metody zwiększenia odporności roślin na niską temperaturę. Jest to odpowiednio wczesne, bo już z początkiem wegetacji, zastosowanie preparatów chemicznych zwiększających odporność roślin na mróz oraz aplikacja niektórych produktów lub nawozów bezpośrednio przed kwitnieniem.

Środki do aplikacji bezpośrednio przed kwitnieniem

O powodzeniu stosowanych metod zapobiegającychuszkodzeniom przymrozkowym decyduje odpowiednio wczesne podjęcie właściwych działań. Pomocnymi będą tu wcześnie uzyskane informacje o możliwości wystąpienia przymrozku i jego przewidywanej wielkości. Wiarygodna prognoza pogody, zarówno długo-, jak i krótkoterminowa, da możliwość przygotowania się do ewentualnych przymrozków i wybrania najwłaściwszego sposobu zminimalizowania ich skutków.

Jedną z metod zwiększenia odporności roślin na niskie temperatury jest odpowiednio wczesne opryskiwanie drzew niektórymi nawozami mineralnymi. Nawożenie dolistne powoduje dobre odżywienie i szybkie wzmocnienie roślin sadowniczych.

FROSAD, preparat marki Synthos AGRO, jest nawozem dolistnym, przeznaczonym do odżywiania roślin oraz ograniczania negatywnego wpływu przymrozków wiosennych na rośliny poprzez stymulację ich odporności na spadki temperatury w okresie kwitnienia.FROSAD zawiera odpowiednio skomponowane składniki, takie jak: azot 3% (42 g/kg), potas 22% (300 g/kg), bor 0,1%(1, 4 g/kg) i cynk 0,1%(1,4 g/kg).Taka forma i kompozycja pierwiastków zawartych w nawozie bardzo istotnie ogranicza uszkodzenia kwiatów i innych wrażliwych części roślin, np. zalążni przez wiosenne przymrozki. Zawarty w nawozie cynk (Zn) zwiększa odporność roślin na niskie temperatury. Bor (B) to ważny pierwiastek w procesie tworzenia się zawiązków owocowych. Jego niedobór powoduje masowe opadanie zawiązków. Potas (K)to pierwiastek odpowiadający za bilans wodny i także wpływa na odporność roślin na niskie temperatury.

W okresie przed spodziewanymi przymrozkami zabiegi FROSADEM należy wykonać dwukrotnie. Pierwszy oprysk należy wykonać 2-3 dni przed spodziewanym przymrozkiem. Drugi oprysk – około 12 godzin przed spodziewanym przymrozkiem. Każdorazowo należy użyć środka w stężeniu 1% , stosując 500–750 l wody/ha.

FROSAD jest bardzo dobrze rozpuszczalny i szybko wchłaniany przez roślinę. Dzięki temu działa niemal natychmiast, wzmacnia roślinę od środka i sprawia, że lepiej radzi sobie ona w niskich temperaturach.W trakcie zabiegów należy unikać dużego nasłonecznienia, wysokiej temperatury oraz wiatru powodującego znoszenie kropel.

Aby można było zwalczać przymrozki, trzeba umieć je przewidzieć. Pomocne są tu na pewno komunikaty służb meteorologicznych. Ale pamiętajmy, że przymrozki to zjawiska lokalne, w związku z czym mogą wystąpić w jednej części gospodarstwa, a w innej już nie. Dlatego też w sadzie należy pilnie obserwować termometr oraz wilgotnościomierz. Im mniejsza wilgotność względna powietrza (suche powietrze i pogodne niebo), tym większe prawdopodobieństwo wystąpienia w nocy przymrozku.

Chrońmy kwitnące sady przed przymrozkami. Z przemarzniętych kwiatów owoców nie będzie. W najlepszym zaś razie z kwiatów uszkodzonych przez przymrozki plony będą znacznie mniejsze i gorsze jakościowo.

Odpowiedzialny producent Synthos AGRO ostrzega: ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone w etykieciei informacje dotyczące produktu. Zwróć uwagę na stosowane zwroty i symbole ostrzegawcze umieszczone na etykietach produktów. 

Autor: Małgorzata Dulska – Ekspert ŚOR Synthos AGRO