Paliki wymagają impregnacji – smoła, olej kreozolowy czy siarczan miedzi?

Uprawa drzew karłowych i półkarłowych wymaga prowadzenia ich przy mocnych podporach (w przypadku podkładek półkarłowych przynajmniej tymczasowo, do kilku lat po założeniu sadu, w zależności od sposobu formowania koron). Przewodniki drzew są wiotkie, jednak kształtuje się na nich rozbudowaną powierzchnię owoconośną i wymaga intensywnego owocowania. Podpory chronią przed pokładaniem się drzew, przewracaniem się pod naporem wiatru bądź pod ciężarem plonu oraz przed wyłamywaniem w miejscu szczepienia. Wielu sadowników decyduje się na rozpięte na słupach rusztowania z drutem i bambusem, inni pozostają przy palikach…

Zakładając sad, prognozujemy jego użytkowanie na dłuższy czas, często 15 – 20  lat. Trwałość palików nie zaimpregnowanych wynosi w porywach do 3 lat, a to zdecydowanie za mało. Ich podmiana w późniejszym terminie jest pracą bezsensowną, wiąże się z ryzykiem uszkodzenia systemu korzeniowego, dlatego warto zadbać o skuteczne zabezpieczenie drewna.

Należy brać pod uwagę, że przez te wszystkie lata użytkowania sadu drewno podlega działaniu czynników atmosferycznych – mrozów, upałów, deszczów. Rośliny są organizmami żywymi, posiadają naturalne bariery ochronne i zdolności regeneracji, a drewniane paliki to martwa tkanka, którą atakują i rozkładają mikroorganizmy, zarówno w części znajdującej się nad ziemią, jak i tej wkopanej do gleby. Dlatego należy zabezpieczyć je przed destrukcyjnym działaniem bakterii oraz grzybów.

Co do samych palików – warto wybierać te najsolidniejsze, najlepiej z trwałego drewna gatunków liściastych, ewentualnie z drewna sosnowego lub świerkowego. Muszą być okorowane i suche. Powinny również mieć odpowiednią grubość (8 cm średnicy), a w przypadku palików nośnych dla drutów średnica powinna być jeszcze większa.

Dawniej powszechnie wykorzystywano do zabezpieczania palików smołę. Dziś również się to robi, jednak na zdecydowanie mniejszą skalę, a oszczędność ta raczej się nie zwraca. Chałupnicze impregnowanie palików smołą z pewnością poprawia ich trwałość, jednak nie może równać się z metodami profesjonalnymi. Smoła skutecznie ogranicza rozwój mikroorganizmów celulolitycznych, ale jej działanie jest wyłącznie powierzchniowe. Grzyby oraz bakterie wnikają przez szczeliny w smolnej powłoce do wnętrza przekroju palika i tam przeprowadzają procesy rozkładu.

Obecnie do zabezpieczania palików wykorzystuje się przede wszystkim siarczan miedzi, w którym należy zanurzyć drewno. Musi ono swoje w roztworze odstać; dobrze jest przeciąć kontrolnie palik, aby sprawdzić, jak głęboko w strukturę drewna wniknął roztwór. Po okresie moczenia należy paliki odstawić do wyschnięcia. Siarczan miedzi to obecnie optymalne rozwiązanie, które poprawia trwałość drewna i nie kosztuje zbyt drogo. Mają go w składzie dostępne w hurtowniach preparaty do impregnacji palików, które stosuje się w podanym przez producenta rozcieńczeniu.

Można usłyszeć, że niektórzy decydują się na konserwowanie palików przy pomocy przepalonych olejów silnikowych. Nie jest to rozwiązanie legalne ani bezpieczne dla roślin.

Specyfikiem do zabezpieczenia palików był olej kreozolowy, którym impregnowano drewno pod ciśnieniem. Wnikał on głęboko w strukturę drewna i na wiele, wiele lat zabezpieczał je przed rozkładem. Został wycofany z użytku w całej Unii Europejskiej z uwagi na rakotwórcze właściwości i obecnie nie jest dostępny dla użytkowników nieprofesjonalnych (chyba że ktoś przywiezie sobie z Rosji albo Ukrainy…). Jest to substancja toksyczna, a rosyjski pisarz Aleksander Sołżenicyn pisał w swoich wspomnieniach z czasów pobytu w sowieckim łagrze, że konserwacja podkładów kolejowych przez więźniów olejem kreozolowym należała to najgorszych, najbardziej wyniszczających prac.

(Edycja: Skontaktował się z redakcją właściciel firmy impregnującej paliki kreozotem, twierdząc, że substancja ta jest warunkowo dopuszczona do użytku w UE, m. in. w Polsce. Dopuszcza się jej stosowanie przez użytkowników profesjonalnych, z zachowaniem określonych norm bezpieczeństwa, na opakowaniach powinna widnieć informacja "Do użytku jedynie w instalacjach przemysłowych lub profesjonalnej obróbce". Artykuł dotyczy jednak indywidualnego zastosowania kreozotu przez sadowników. Portal skierowany jest do sadowników i dba o ich interesy, a nie interesy producentów drewnianych palików. Ostrzegamy, że kreozot jest substancją bardzo trwałą i rakotwórczą pod każdą postacią. Jeżeli drewno, które zostało zaimpregnowane kreozotem, wejdzie w bezpośredni kontakt z glebą lub wodą, powstają poważne zagrożenia dla środowiska. Nagromadzenie materiałów impregnowanych kreozotem stwarza zagrożenie dla obecnych i przyszłych pokoleń. Uważamy, że pomimo czasowego pozwolenia na jego użytkowanie, jest kwestią czasu, kiedy zostanie wycofany. Dlatego inwestycja w paliki impregnowane kreozotem wydaje się bardzo ryzykowna - niewykluczone, że ich użytkownicy przepisami unijnymi zostaną zobowiązni do utylizacji impregnowanych kreozotem palików, podobnie jak miało to miejsce w przypadku niewymiarowych klatek dla kur).

Oczywiście można zamówić paliki impregnowane przez producenta, co jednak podnosi ich cenę. Paliki przygotowane we własnym zakresie będą tańsze. Jest to jednak praca żmudna, czasochłonna, często nie dająca zadowalających efektów.