Parch jabłoni (Venturia inaequalis)

Biologia i szkodliwość
Parch jabłoni jest najgroźniejszą chorobą, która poraża jabłonie. Objawy tego patogena widoczne są najczęściej na liściach, owocach, ale infekuje również ogonki liściowe, części kwiatu, działki kielicha, szypułki owoców oraz pędy i pąki. Na górnej stronie liści tworzą się ciemnooliwkowe plamy pokryte aksamitnym nalotem – trzonki i zarodniki konidialne. Plamy są zwykle okrągłe, różnej wielkości, mogą się łączyć ze sobą i tworzyć nekrotyczne duże plamy. Przy bardzo silnym porażeniu tkanka liści w miejscu plam może się deformować oraz wykruszać. Porażone liście przez parcha jabłoni wcześnie opadają z drzew.

Najgroźniejsze jest jednak porażenie zawiązków we wczesnych fazach ich rozwoju. Zawiązki są wówczas zdeformowane, pękają, a rany są łatwą drogą dla innych patogenów. Silnie porażone zawiązki opadają. Na owocach pojawiają się ciemne, okrągłe plamy, w których obrębie skórka ulega nekrozie. Roślina w celu obrony przed nadmierną utratą wody tworzy w tym miejscu warstwę korka. W przypadku, gdy choroba poraża starsze owoce, to widoczne są na nich niewielkie, strupowate plamy.

Natomiast zakażenie owoców bezpośrednio przed zbiorem prowadzi do powstawania objawów – parcha późnego. W czasie przechowywania pojawiają się na owocach również drobne, ciemne plamy – forma parcha przechowalniczego. Parch jabłoni poraża też niezdrewniałe pędy, na których pojawiają się oliwkowe, strupowate rany. W polskich warunkach klimatycznych rzadko dochodzi do zarażenia działek kielicha oraz łusek pąków. Jeśli dojdzie do infekcji, to pojawiają się drobne, oliwkowoszare plamy. Porażone łuski są dużym zagrożeniem dla rozwijających się liści i owoców. W cyklu rozwojowym parcha jabłoni występuje stadium saprofiyczne i pasożytnicze. Stadium saprofityczne rozpoczyna się w czasie opadnięcia chorych liści i trwa do czasu wysiewu zarodników workowych powodujących infekcje pierwotne. Grzyb zimuje w opadłych, porażonych liściach, gdzie tworzy owocniki stadium doskonałego. Sprzyja temu temperatura około 10°C oraz wysoka wilgotność powietrza. Zarodniki workowe mogą być przenoszone z prądem powietrza na odległość nawet kilkuset metrów. Zarodniki te bardzo często dojrzewają przed pękaniem pąków jabłoni. Termin wysiewu askospor uzależniony jest od przebiegu pogody – temperatury powietrza oraz natężenia światła. Wysiew askospor może odbywać się przed fazą zielonego pąka – mysie ucho. Mimo to najwięcej zarodników wysiewa się w fazie różowego pąka oraz kwitnienia jabłoni. Zarodniki workowe dostają się na liście, ich strzępki rostkowe przylegają ściśle do kutikuli i rozpuszczają ją. Grzybnia parcha jabłoni rozwija się między kutikulą a komórkami skórki zapuszczając jednocześnie strzępki do przestworów międzykomórkowych miękiszu palisadowego. Pan Mills i Laplante opracowali zależność nasilenia infekcji pierwotnych przez zarodniki workowe od czasokresu zwilżania blaszek liściowych i temperatury powietrza. Dane te funkcjonują od 1951 roku i są przedstawione w tzw. Tabeli Millsa, która jest podstawą do określenia okresów krytycznych, w których może dojść do infekcji przez parcha jabłoni. Liczba okresów krytycznych w sezonie wegetacyjnym może wynosić nawet 40 w latach ciepłych o dużej ilości opadów. W optymalnej temperaturze 17-24°C, do zakażenia potrzebny jest dziewięciogodzinny czas zwilżenia liści. Następnie po 7-9 dniach widoczne są oliwkowe plamy z konidiami. W czasie nawiązania kontaktu grzyba z żywicielem rozpoczyna się faza pasożytnicza. Na porażonych liściach i zawiązkach wytwarzają się konidia, które w czasie występowania okresów zwilżenia liści i owoców dokonują infekcji wtórnych. Porażają one także starsze owoce, powodując występowanie parcha późnego i przechowalniczego. Zarodniki konidialne rozprzestrzeniają się z kroplami wody w czasie deszczu. Zimuje grzybnia parcha na porażonych pędach oraz konidia na łuskach i między łuskami pąków. Wrażliwe na zakażenie są najmłodsze, w pełni rozwinięte liście. Młode zawiązki są również bardzo wrażliwe na zakażenia parchem jabłoni. Duże zagęszczenie konarów drzew wpływa na dłuższe utrzymywanie wysokiej wilgotności i infekcji. Okres inkubacji tego patogena zależy od temperatury i wynosi od 8 do 22 dni.

Zwalczanie
W celu zapobiegania występowania parcha jabłoni w sadach, należy stosować się do zaleceń ochrony roślin w danym rejonie uprawy. Obecnie do zwalczania tej choroby zarejestrowane są następujące preparaty:
- Agria-Ditianon 700 WG,
- Antracol 70 WG,
- Ardent 500 SC,
- Arjo - Kaptan 80 WG,
- Capitan 400 EC,
- Captan 50 WP,
- Captan 80 WG,
- Carpene 65 WP,
- hampion 50 WP,
- Chorus 50 WG,
- OPPER MAX 50 WP,
- Cuproflow 375 SC,
- Cuproxat 345 SC,
- Delan 700 WG,
- Difo 250 EC,
- Discus 500 WG,
- Dithane NeoTec 75 WG,
- Flint Plus 64 WG,
- Flowbrix 380 SC,
- Folpan 80 WG,
- Funguran A Plus 50 WP,
- Funguran EASY 50 WP,
- Funguran Forte 50 WP,
- Funguran-OH 50 WP,
- Golden Difekonazol 250 EC,
- Indar 5 EW,
- Indofil 80 WP,
- Kaptan Plus 71,5 WP,
- Kaptan Zawiesinowy 50 WP,
- Kocide 101 WP,
- Kocide 2000 35 WG,
- Mac-Mankozeb 75% WG,
- Mag 50 WP,
- Merpan 50 WP,
- Merpan 80 WG,
- Mertop 80 WG,
- Miedzian 50 WP,
- Miedzian Extra 350 SC,
- Neoram 37,5 WG,
- Nordox 75 WG,
- Polyram 70 WG,
- Pomarsol Forte 80 WG,
- Riza 250 EW,
- Sadoplon 75 WP,
- Sancozeb 80 WP,
- Score 250 EC,
- Shavit 72 WG,
- Skower 250 EC,
- Sokker 250 EC,
- Sparta 250 EW,
- Suplo 250 EC,
- Systemik 125 SL,
- Talent 240 EC,
- Tercel 16 WG,
- Thiram Granuflo 80 WG,
- Troja 250 EW,
- Ventop 350 SC,
- Vision 250 SC,
- Zato 50 WG.

Przed zastosowaniem w/w środków należy zapoznać się z etykietą-instrukcją stosowania dołączoną do opakowania. Oprócz metod chemicznych w ochronie sadów jabłoniowych przed parchem jabłoni, wskazane jest również stosowanie metod nie chemicznych. Trzeba niszczyć i usuwać porażone liście z sadów. W celu ograniczenia infekcji pierwotnych, jesienią na liście można zaaplikować izolaty grzybów Athelia bombacina oraz Chaetomium globosum. Ich rozwój na opadłych porażonych liściach redukuje ilość wytwarzanych otoczni parcha jabłoni nawet o 80%. Przy zakładaniu sadu wskazane jest wybieranie odmian odpornych.