Owocówka jabłkóweczka – groźny szkodnik sadów

Owocówki jabłkóweczka oraz śliwkóweczka to bardzo groźne szkodniki, które co roku wywołują znaczne szkody w sadach i wymagają zwalczania praktycznie w każdym sezonie. Ich populację należy bacznie monitorować, gdyż ustalenie optymalnych terminów zwalczania szkodników nie jest łatwe i zależy w dużej mierze od występujących lokalnie warunków pogodowych. Koniec maja i pierwsza połowa czerwca to okres, na który przypadają zabiegi zwalczania pierwszego pokolenia owocówki. Od ich poprawnego wykonania zależy więc presja szkodnika w kolejnych tygodniach, ale również w przyszłym sezonie.  Dlatego właściciele sadów jabłoniowych i śliwowych (ale także gruszowych, brzoskiwiniowych czy czereśniowych, w których szkodniki czasami się pojawiają) powinni trwać w gotowości, aby nie dać się w tym sezonie zaskoczyć owocówkom.

Na czym polega szkodliwość owocówek?

- Stadium szkodliwym są larwy.

- Powodują robaczywienie owoców, żerują w ich wnętrzu i zanieczyszczają je odchodami.

- Owoce opadają z drzewa przedwcześnie bądź pozostają na nim, ale nie nadają się do konsumpcji.

- Jedna larwa pokolenia letniego, zanim wgryzie się do owocu, może okaleczyć kilka owoców sąsiednich.

Biologia szkodników

- Owocówki są motylami nocnymi. Składają jaja płaskie, w kształcie owalne, o wielkości ok. 1 mm. Dzień lub dwa przed wylęgiem przez osłonkę jaja widać czarną głowę gąsienicy.Larwy mają białawy, później różowy odcień i charakterystyczną czarną główkę. Osiągają wielkość ok. 15 mm.

- Cykl rozwojowy owocówki jabłkóweczki i śliwkóweczki jest podobny.

- Owocówki rozwijają się w naszych warunkach w dwu pokoleniach (zimujące oraz letnie). W przypadku jabłkóweczki, pokolenie letnie jest mniej liczne i łatwiejsze w zwalczaniu. Z kolei drugie pokolenie śliwkóweczki charakteryzuje się większą płodnością i liczebnością od pierwszego.

- Zimują oprzędzione gąsienice w kryjówkach w zagłębieniach kory drzew, ewentualnie w drewnianych skrzyniach służących do przechowywania owoców.

- Wiosną (w kwietniu) larwy zimujące przepoczwarzają się.

- Od połowy  maja dochodzi do wylotów osobników dorosłych pokolenia zimującego (samców i samic) oraz kopulacji.

- Po ok. trzech dniach lotu samice są gotowe do składania jaj na powierzchni owoców.

- Okres rozwoju gąsienic z jaj w sprzyjających warunkach trwa 8-10 dni, opóźnia się w przypadku chłodów do ok. 3 tygodni.

- Gąsienica wgryza się w zawiązki owoców zaraz po wykluciu.

- Tam rozwija się nieco ponad 3 tygodnie, po czym opuszcza owoc i albo otacza się przędzą i zapada w stan spoczynku, albo przepoczwarza się i daje początek pokoleniu letniemu.

Jakie czynniki sprzyjają licznemu występowaniu owocówek?

- Lotom dorosłych motyli oraz składaniu jaj owocówki jabłkóweczki sprzyja temperatura powyżej 15 stopni C, a śliwkóweczki powyżej 12 stopni C. Zimny maj to mniejsza presja ze strony szkodnika.

- Liczebność pokolenia letniego zależy od temperatury latem (im cieplej, tym lepsze warunki dla rozwoju szkodnika).

- Występowaniu szkodników w dużym nasileniu sprzyjają okoliczne sady zaniedbane i ekstensywne.

Przed podjęciem decyzji o zwalczaniu… pułapki i monitoring!

- Monitoring liczebności owocówek jest o tyle istotny, że czasami presja ze strony szkodnika nie uzasadnia zabiegu jego zwalczania. Z kolei w przypadku dużej liczebności można zwiększyć liczbę wykonywanych zabiegów.

- Aby określić intensywnośc lotów, stosuje się lepowe pułapki feromonowe. Dyspensery wydzielają feromony, które przywabiają gotowe do kopulacji samice. Przylepiają się one do lepu, dając informację o terminie rozpoczęcia wylotu motyli i jego dynamice.

- Pułapki rozmieszczamy w sadzie w drugiej połowie maja; jeżeli ktoś jeszcze tego nie zrobił – czas najwyższy. Przeglądamy je regularnie co 2 dni i odnotowujemy liczbę wyłapanych motyli.

- Minimum 2 sztuki pułapek na kwaterę 3-6 ha.

- Za próg szkodliwości przyjmuje się 12 – 15 motyli/pułapkę w ciągu 3-4 dni obserwacji, a według innych źródeł już 5 motyli/pułapkę w ciągu 4 dni obserwacji.

- Należy brać poprawkę na możliwość nalatywania motyli z sąsiednich sadów zaniedbanych.

- Należy pamiętać o wymianie dyspenserów i lepów w pułapkach.

- Od czerwca do sierpnia można lustrować sady w poszukiwaniu jaj na owcach oraz wgryzów. Wg zaleceń IO w Skierniewicach miarodajne jest przejrzenie 20 zawiązków na 25 drzewach. Po stwierdzeniu 10 jaj bądź świeżych wgryzów na 500 ocenianych w ten sposób zawiązkach można wykonać zabieg zwalczający.

- Próby oceniania zagrożenia ze strony motyli poprzez obserwację ich lotów w świetle reflektora są nieskuteczne.

Zwalczanie

- Termin zabiegu powinien przypadać na okres masowych lotów motyli i składania jaj. Ustala się go na podstawie obserwacji wystawionych pułapek feromonowych. Zabieg wykonuje się w czasie masowych lotów, jednak owocówki mogą składać jaja nieregularnie, praktycznie do września.

- Standardowo stosuje się 2 zabiegi – pierwszy przeciwko pokoleniu zimującemu, drugi przeciwko pokoleniu letniemu. Występują sezony, w których presja szkodnika nie uzasadnia zabiegu letniego.

- W innych latach, w których nasilenie owocówki jabłkóweczki jest znaczne, można przeprowadzić trzy zabiegii – dwa przeciwko pokoleniu zimującemu, jeden przeciwko letniemu. Z kolei śliwkóweczkę trzeba nieraz zwalczać nawet czterema zabiegami (2 przeciwko pokoleniu zimującemu i 2 przeciwko letniemu).

- W przypadku owocówki jabłkóweczki, zwalczanie pierwszego pokolenia w zależności od warunków pogodowych przypada na okres trzeciej dekady maja aż do połowy czerwca. Drugi zabieg, o ile jest niezbędny, stosuje się przeważnie w  trzeciej dekadzie czerwca/pierwszej połowie lipca. Przeciwko śliwkóweczce optymalny termin zabiegu wypada zazwyczaj na kilka dni wcześniej.

- Zabiegi przeciwko drugiemu pokoleniu przypadają na przełom lipca i sierpnia.

- Podstawą w walce z owocówkami są preparaty oparte na acetamiprydzie (np. Mospilan 20 SP, Stonkat 20 SP). Charakteryzują się one szerokim spektrum zwalczanych szkodników, tak więc w ramach jednego zabiegu likwidujemy różne gatunki szkodników. Są przy tym bezpieczne dla owadów zapylających.

- Tiachlopryd (Calypso 480 SC) ma identyczny mechanizm działania co acetamipryd (preparaty nie mogą być stosowane zamiennie w rotacji insektycydów). To ostatni sezon, w którym możemy jeszcze zastosować ten neonikotynoid, gdyż zgodnie z decyzją KE jego sprzedaż ma trwać do 3 sierpnia 2020, a zużycie zapasów do 3 lutego 2021.

- Są również substancje alternatywne dla neonikotynoidów: metoksyfenozyd (preparat Runner 240 SC) – może być stosowany przeciwko owocówce jabłkóweczce oraz śliwkóweczce, ma działanie żołądkowe. Zakłóca proces linienia gąsienic, wskutek czego giną. Jest bezpieczny dla owadów pożytecznych.

- Do walki z owocówkami możemy wykorzystać również chlorantraniliprol (np. Coragen 200 SC) - wprowadzoną niedawno substancję, która działa na szkodnika kontaktowo i żołądkowo, a na roślinie powierzchniowo i wgłębnie. Jej oddziaływanie na szkodnika polega najpierw na powodowaniu niekontrolowanych skurczów mięśni, wskutek czego dochodzi do paraliżu, zaprzestania żerowania i śmierci owada. Trwa to około 2–4 dni. Jest bezpieczna dla pszczół, aczkolwiek dość droga. Na tym lista insektycydów się nie kończy.

Alternatywa dla środków chemicznych

- Preparaty wirusowe do biologicznego zwalczania gąsienic. Na uwagę zasługuje środek Madex Max od firmy Biocont. Pokrywa on zawiązki oraz jaja odporną na zmywanie warstwą wirusa. Ma działanie żołądkowe, dostaje się do układu pokarmowego gąsienic owocnicy podczas przegryzania osłonki jaj w trakcie wylęgu albo na początku żerowania. Gąsienice giną w krótkim czasie po infekcji, a drobne uszkodzenia owoców zabliźniają się, nie mając negatywnego wpływu na ich jakość.

- Metody dezorientacji samców. Feromonowe blokery rozmnażania nie dopuszczają do kopulacji szkodników, co skutkuje brakiem jaj i szkodliwych gąsienic. Zawieszki rozmieszcza się w sadzie, uniemożliwiają one samcom znalezienie drogi do samicy. Pozwala to na ochronę upraw bez pozostałości środków chemicznych w plonie. Działają w ten sposób np. japońskie Isomaty CLS.

- Nawet kilka procent zimjących gąsienic może zostać spasożytowane przez pożyteczne błonkówki, o ile dbamy w sadzie o populację owadów pożytecznych.