NIK ocenił negatywnie działania KOWR związane z udzieleniem gwarancji spółce Eskimos

Redakcja E-sadownictwo 21 luty 2024

W 2022 r. NIK przeprowadziła kontrolę zagospodarowania przejętego przedmiotu zastawu rejestrowego przez Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa (KOWR) stanowiącego zabezpieczenie udzielonego poręczenia spółce Eskimos S.A. Działania KOWR związane z udzieleniem gwarancji spółce Eskimos S.A. i zagospodarowaniem przejętego przedmiotu zastawu rejestrowego, stanowiącego zabezpieczenie udzielonej gwarancji zostały przez NIK ocenione negatywnie.

W latach 2018–2019, KOWR udzielił spółce Eskimos S.A. gwarancji w kwocie 20 mln zł, a Bank Gospodarstwa Krajowego udzielił gwarancji Eskimos S.A. w wysokości 80 mln zł z poręczeniem KOWR na zabezpieczenie spłaty kredytu bankowego zaciągniętego przez spółkę mimo jej złej kondycji finansowej. Pomimo upływu terminu na ustanowienie przez spółkę Eskimos zabezpieczenia w postaci zastawu rejestrowego na akcjach imiennych spółki oraz wystąpienia już w pierwszym miesiącu realizacji umowy poważnych nieprawidłowości, które polegały m.in. na wykorzystaniu kredytu niezgodnie z jego przeznaczeniem, KOWR nie skorzystał z zastrzeżonego w umowie prawa do jej rozwiązania. Wobec nieustanowienia przez spółkę Eskimos wszystkich zabezpieczeń umowy, w grudniu 2018 r., KOWR wyraził zgodę na zabezpieczenie udzielanej spółce Eskimos S.A. gwarancji spłaty kredytu zastawem rejestrowym na należących do spółki towarach oraz środkach trwałych. W dniu 10 grudnia 2019 r. KOWR przejął od Eskimos S.A. towary i środki trwałe stanowiące zabezpieczenie zastawu rejestrowego. Zdaniem NIK zastaw na towarach nie stanowił optymalnego zabezpieczenia m.in. ze względu na krótkie terminy ważności przejętych produktów, a także ze względu na zmienny skład zbioru rzeczy objętych zastawem. Ponadto, po przejęciu przez KOWR przedmiotu zastawu stwierdzono, że część przedmiotu zastawu o wartości 1712,9 tys. zł jest obciążona roszczeniami osób trzecich, które mogły istnieć już w dacie ustanowienia zastawu.

Jednocześnie KOWR nie dochował staranności przy weryfikowaniu skuteczności ustanowienia zastawu na amoniakalnej instalacji chłodniczej, co wpłynęło na ograniczenie możliwości podjęcia działań zmierzających do wydzierżawienia bądź sprzedaży ww. instalacji. W rezultacie na zasadach określonych ugodą, zawartą 9 czerwca 2021 r. pomiędzy KOWR, a spółką Eskimos S.A. w restrukturyzacji, spółka bezumownie korzysta z ww. środków trwałych. KOWR wystawia z tego tytułu faktury i na bieżąco egzekwuje należności z tych faktur.

W latach 2020-2021 z udzielonego poręczenia w wysokości 100 mln zł, w wyniku sprzedaży przejętych towarów, których wartość oszacowano na kwotę 56,7 mln zł netto, KOWR odzyskał jedynie 17 148,9 tys. zł. Na potrzeby zagospodarowania przejętego mienia, utworzona została przez KOWR, Krajowa Spółka Owocowo- -Warzywna Polowoc sp. z o.o., na funkcjonowanie której poniesione zostały koszty w wysokości 568,8 tys. zł. Spółka, wobec niespełnienia celu do którego została powołana, została postawiona w stan likwidacji po dziesięciu miesiącach działalności.

W ocenie NIK, główną przyczyną niespełnienia celu, do którego osiągnięcia została powołana spółka Polowoc sp. z o.o., był fakt, że spółka nie nabyła własności przedmiotu zastawu przejętego przez KOWR. Ponieważ spółka nie spełniła swojego celu, koszty poniesione na jej funkcjonowanie były niegospodarne. Przerobem zajął się KOWR, zlecając podmiotom zewnętrznym produkcję alkoholu etylowego (spirytusu) z towarów pochodzących z zastawu rejestrowego, ponosząc na ten cel wielomilionowe wydatki.

Krajowy Ośrodek poniósł także koszty związane z windykacją należności w ramach przejętego zastawu rejestrowego, w wysokości 398,3 tys. zł. Zagospodarowanie przejętego przedmiotu zastawu rejestrowego przez Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa stanowiącego zabezpieczenie udzielonego poręczenia spółce Eskimos S.A.

Efekty działań KOWR dotyczące realizacji zadań zagospodarowania przejętego przedmiotu zastawu rejestrowego były niewspółmiernie niskie w stosunku do udzielonego poręczenia spółce Eskimos S.A. w wysokości 100 mln zł. Ponadto, w związku ze sprzedażą przecieru jabłkowego w trybie przetargu publicznego, KOWR poniósł koszty jego przechowywania od momentu nabycia do czasu odbioru z magazynu w wysokości 76,7 tys. zł, podczas gdy te koszty zgodnie z warunkami ogłoszenia o przetargu powinien ponieść nabywca towaru. Poniesienie wydatku za przechowywanie towaru będącego własnością nabywcy, zdaniem NIK było działaniem niegospodarnym. W związku natomiast ze sprzedażą koncentratu jabłkowego, KOWR nie wystawił faktur w łącznej wysokości 14,5 tys. zł za koszty magazynowania towaru do momentu jego całkowitego odebrania przez nabywcę, mimo że obowiązek poniesienia ww. kosztów obciążał nabywcę i wynikał bezpośrednio z treści ogłoszenia o przeprowadzeniu aukcji elektronicznej. W toku kontroli, KOWR wystawił zaległe faktury, spośród których dwie, w łącznej wysokości 4,3 tys. zł, nie zostały zapłacone. W pięciu przypadkach KOWR nierzetelnie weryfikował wystawiane przez przechowawcę faktury za usługi magazynowe, wskutek czego dokonane na ich podstawie wyliczenia wartości usług magazynowych były błędne. Najwyższa Izba Kontroli stwierdziła, że wniosek pokontrolny wynikający ze stwierdzonych w latach ubiegłych nieprawidłowości powstałych wskutek udzielenia przez KOWR gwarancji spółce Eskimos S.A., dotyczący realizacji zadań związanych z udzieleniem pomocy w formie poręczeń i gwarancji w dostosowaniu do wytycznych standardów kontroli zarządczej został zrealizowany dopiero w marcu 2022 r. poprzez wprowadzenie do stosowania zarządzenia wewnętrznego określającego zasady i tryb udzielania przez KOWR poręczeń i gwarancji. W związku ze stwierdzonymi nieprawidłowościami, Najwyższa Izba Kontroli sformułowała wnioski dotyczące: gospodarnego i celowego realizowanie działań dotyczących mienia Skarbu Państwa, w tym w zakresie udzielania poręczeń i gwarancji, dokonanie korekty dwóch faktur, zgodnie z rzeczywistym przebiegiem operacji gospodarczej, którą dokumentują, dochodzenia należności z tytułu nieopłaconych przez nabywcę koncentratu jabłkowego za magazynowanie nabytego w 2021 r. towaru do momentu jego całkowitego odbioru z magazynu.

Najwyższa Izba Kontroli skierowała zawiadomienie o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstwa niegospodarności tj. czynu z art. 296 § 1 kk. W związku ze skierowanym zawiadomieniem Prokuratura Regionalna w Warszawie wszczęła postępowanie przygotowawcze nr 2010-1.Ds.72.2022. Kontrolerzy Departamentu Rolnictwa i Rozwoju Wsi występowali w charakterze świadków w ww. postępowaniu.