Ceny spadają, koszty rosną

Sadownicy nie mają większego wpływu na kształtowanie cen sprzedaży jabłek, które wahają się rok do roku, często stawiając ich w trudnej ekonomicznie sytuacji (jak obecnie). Pomijając kwestie dotyczące przyczyn takiej sytuacji, należy zwrócić uwagę, że na opłacalność produkcji wpływ ma nie tylko cena, po jakiej sprzedawane są owoce, ale też koszt ich produkcji. Niestety, koszt ten systematycznie rośnie od kilku lat, istotnie ograniczając zyski sadowników. Przyczyny są dwie: sytuacja rynkowa i działania administracyjne.

Warto zwrócić uwagę na to, co dzieje się na rynku pracy. Wielu Polaków wyjechało na Zachód, ale w Polsce zatrudnienia szukają Ukraińcy, choć władza robi co może, aby utrudnić ich legalne i tanie zatrudnianie. Prosty system oświadczeń zastąpiono skomplikowanym i wydłużającym procedurę zezwoleniem (oczywiście płatnym). Na pierwszy rzut oka pozytywną reformę przenoszącą pomocników przy zbiorach z ZUS-u do KRUS-u zepsuto poprzez pozostawienie stawki 13,70 zł/h. W efekcie w kosztach zatrudnienia nic się nie zmieniło, zmieniła się tylko instytucja pobierająca składki. Pozyskiwanie taniej siły roboczej jest utrudniane, a tym czasem Zachód został wsparty przez tanią siłę roboczą z Polski, potem z Bułgarii czy Rumunii, a teraz myślą o zachęceniu pracowników z Ukrainy. Oczywiście tam stawki są wyższe, ale chodzi o relację ceny za roboczogodzinę do ceny owoców. Relacja ta przez lata promowała polskie owoce – była bardzo niska, jednak obecnie zaczęła szybko rosnąć i tylko częściowo odpowiada za to rynek pracy.

W Polsce mamy także relatywnie drogie paliwo. Kosztuje ono około 4,00 zł/l netto. W Niemczech około 5,00 zł/l, jednak niemieccy sadownicy otrzymują za swoje jabłka około 2,00 zł,  polscy poniżej 1,00 zł/kg. Za cenę paliwa odpowiadają w ponad 50% podatki. Co chwilę kolejne rządy dodają następny podatek do paliwa (bo pobór takiego podatku jest szybki i tani) i tak mamy: koszt paliwa z rafinerii plus marżę dystrybutora, akcyzę, VAT, opłatę zapasową, opłatę emisyjną, opłatę paliwową. Łącznie te różne podatki to prawie 2,5 zł na litr.

Teoretycznie paliwo w Polsce jest tańsze niż w Niemczech, więc koszt produkcji też powinien być mniejszy, ale gdy już porównamy procentowy udział paliwa w cenie za jaką sprzedaje jabłka Niemiec i Polak, to okazuje się, że Polacy procentowo oddają państwu więcej z tych marnych kilkudziesięciu groszy, niż Niemcy ze swoich prawie dwóch złotych.

Drożeje też energia elektryczna potrzebna do przechowywania i sortowania owoców, a jej dalszy wzrost jest praktycznie nieunikniony. Nie, nie wynika to z wysokich cen węgla czy gazu spalanego w elektrowniach, a z decyzji politycznych i administracyjnych. Niektóre są wynikiem działań UE, a niektóre naszego kraju. Niemniej, dalej jest to działanie administracyjne, a nie rynkowe.

Niedługo dotkną nas też opłaty za wodę. Machina biurokratyczna pochłonie kolejne koszty, które poniosą sadownicy. Dziś nikt już nie wyobraża sobie produkcji owoców bez nawodnienia, do tego coraz częściej sadownicy budują zraszacze antyprzymrozkowe, które pobierają olbrzymie ilości wody. Przepis mówi, że opłata musi pozwalać na zwrot kosztów gospodarowania wodą przez państwo. Jaki koszt? Między innymi nowo utworzonego państwowego przedsiębiorstwa (urzędu?) Polskie Wody. Do tej pory tego urzędu nie było, a woda w kranach płynęła i urzędnicy nie potrzebowali nią zarządzać. Teraz "muszą" to robić.

Opryski w Polsce są droższe niż na Zachodzie. Świetnie rozwija się ich "import", szczególnie z Włoch. Po prostu opłaca się je nielegalnie przewozić, bo jest spora różnica w cenie. Dlaczego, pomimo tańszych środków produkcji w Polsce, opryski są tańsze we Włoszech?

Maszyny i urządzenia mamy głównie importowane, więc nic dziwnego, że kosztują podobnie jak na Zachodzie. Jednak warto pomyśleć, ile jabłek musi sprzedać Włoch czy Niemiec, a ile Polak, aby kupić nowy traktor?

Polskie jabłka wygrywają  na światowych rynkach ceną (co nie oznacza, że jest zadowalająca dla producentów). Tymczasem, koszty produkcji niepokojąco rosną. Za większość tego wzrostu odpowiada nie rynek, ale administracja i jej pomysły. Wyjścia są dwa, niekoniecznie się wykluczające: albo zaczniemy szukać innych przewag naszego jabłka niż tylko cena i wygrywać konkurencję marką, jakością, smakiem, albo musimy zacząć myśleć, jak zatrzymać pęd administracji do zagarniania coraz większej części naszych dochodów. Najlepiej jedno i drugie.